موضوع: فی احکام الحائض - یازدهمین حکم از احکام حائض

حکم یازدهم : بعد از اتمام دوران حیض واجب است روزه را قضا کند اما نماز قضا ندارد درباره قضای ما فات دلیل عامی است بنام اقض ما فات که شامل نماز و روزه می شود و هم مرد و زن و حاضر و مسافر و جنب و حائض است ، برخی از ما فات اگر بخواهد قضا نداشته باشد باید دلیل خاصی داشته باشیم

در بحث خود حیض نسبت به قضای نماز از حائض ساقط است لذا بخاطر این دلیل اقض ما فات تخصیص خورده است مثلا نص خاص داریم که از امام باقر علیه السلام سوال کردند که آیا حائض روزه و نماز را قضا می کند ؟ حضرت فرمودند روزه قضا دارد اما نماز قضا ندارد

متن روایت : وعن علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن ابن أذينة، عن زرارة قال: أبا جعفر عليه السلام عن قضاء الحائض الصلاة، ثم تقضي الصيام، قال علیه السلام: ليس عليها أن تقضي الصلاة، وعليها أن تقضي صوم شهر رمضان، ثم أقبل على فقال علیه السلام : ان رسول الله صلى الله عليه وآله كان يأمر بذلك فاطمة عليها السلام، وكان يأمر (وكانت تأمر) بذلك المؤمنات. [1]

مشکلی که داریم این است که روایات نسبت به قضای روزه دو دسته اند ، برخی مطلق است و اختصاص به روزه ماه رمضان ندارد اما برخی اختصاص به روزه ماه رمضان داد

منها : وعن علي بن أحمد، عن محمد بن أبي عبد الله، عن موسى بن عمران، عن عمه، عن علي بن أبي حمزة، عن أبي بصير قال: سألت أبا عبد الله عليه السلام ما بال الحائض تقضي الصوم ولا تقضي الصلاة؟ قال: لأن الصوم إنما هو في السنة شهر، و الصلاة في كل يوم وليلة، فأوجب الله عليها قضاء الصوم ولم يوجب عليها قضاء الصلاة لذلك.[2] ابابصیر می گوید از امام صادق علیه السلام پرسیدم که چرا حائض روزه را قضا می کند ولی نماز را قضا نمی کند ؟ حضرت فرمودند روزه یک ماه خاصی اسن اما نماز شبانه روز است لذا قضای نماز را واجب نکرد و قضای روزه را واجب کرد در اینجا سوال مطلق است اما جواب امام منصرف به ماه رمضان است چون قدر متیقن از ماه همان ماه رمضان است

لذا ما باید برای اثبات سایر روزه های واجب دلیل بیاوریم که چرا حائض در زمان روزه های واحب که حیض شده باید قضا کند مثلا نذر کرده که روز پنج شنبه هر ماه روزه بگیرد که این نذر واجب است و متعلق نذر رجحان دارد اگر در همان پنجشنبه حیض شد روزه بر او واجب بوده اما بخاطر حیض مانع داشت آیا این روزه را باید قضا بکند یا نه ؟ فقها سه نظر دارند

قول اول : قضای روزه نذری واجب نیست چون نذر زمانی منعقد می‌شود که رجحان داشته باشد و اگر متعلق نذر مرجوح باشد نذر منعقد نمی‌شود زن حائض نذر او واجب نمی شود چون صیام حائض حرام است وقتی منعقد نشد وجوب قضا بر عهده او نمی آید

سؤال : در موثقه ابی بصیر و صحیحه فضل بن شاذان اشاره دارد به اینکه صیام واجب قضا دارد پس چرا شما می گویید صیام نذری قضا ندارد

جواب : هر دو روایت فوق انصراف دارد به ماه رمضان یعنی منظور از روزه واجب روزه ماه رمضان است نه روزه نذری چون در موثقه ابی بصیر فرمود علت اینکه روزه واجب قضا دارد این است که یک ماه است و نماز شبانه روز است و قضا ندارد این انصراف به ماه رمضان دارد یا در صحیحه فضل بن شاذان آمده که انما صارت الحائض تقضی الصیام و لا تفضی الصلاة لعلل شتی که نماز را بخاطر علتهای متعدد قضا نمی کند اما روزه را قضا می کند که منظور همان روزه ماه رمضان است

قول دوم : قضای آن واجب است چون برای اثبات وجوب قضای آن نیاز به ادله قضای روزه ماه رمضان نیست بلکه دلیل عمومات کافی است همان عموم اقض ما فات یا عمومی که مطلق صیام واجب را بر حائض حکم به وجوب قضا می کند این عمومات دو شاخصه دارد

شاخصه اول : همه زنان را شامل می شود چه زن حائض و غیر آن مثلا اگر آن زور پنج شنبه حیض نبود و ترک می کرد باید قضا می کرد حال که حیض است باید قضا می کرد چون من فاتته شامل او می شود لذا صدق من فاتته به آن ایجاب می کند که قضای روزه واجب باشد

شاخصه دوم : این است که روایات در صدد تشریع قضای صوم بر حائض نیستند بلکه روایات در مقام ترک صوم واجب است که صدق ترک و فوت بکند تارة فوت بخاطر سفر و اخری بخاطر نسیان است و ثالثة بخاطر حیض است پس تمامی اعذار یکی از اسباب فوت صوم واجب هستند لذا روزه واجب را باید قضا کند چون فوت بر او صدق کرد

باقی می ماند انصراف حدیث الحائض تقضی الصوم که انصراف به ماه رمضان دارد که این انصراف را قبول داریم بلکه از این حدیث بدست می آید که روزه های واجب اگر از زن حائض فوت شد قضا دارد و از قبیل من فاتته است نظیر آن در بیان امام رضا علیه السلام آمده است

◼️ متن روایت : وبالاسناد عن الفضل بن شاذان، عن الرضا عليه السلام في كتابه إلى المأمون: والمستحاضة تغتسل وتحتشي وتصلي، والحائض تترك الصلاة ولا تقضي، وتترك الصوم وتقضي . وسائل ج ۲ ص ۵۹۱ ح ۱۹ ، معنای آن این است که روزه حائض چون مصداق ترک شد آن وقت قضای آن واجب است