موضوع: شروط تعیین حیض مبتدئه و مضطربه

امر هشتم : درباره شروط تعیین حیض مضطربه و مبتدئه است

شرط اول : کمتر از سه روز و بیشتر از ده روز نباشد درباره این شرط از دو جهت بحث می‌شود

جهت اول : این شرط از شرایطی است که هم شهرت بر روی آن اقامه شده و هم ادعای نفی خلاف شده چون این شرط ، شرط تعیین حیض است و تحدید حیض است لذا در اصل ثبوت این شرط بحثی نیست

مرحوم بحرانی ره در حدائق این شرط را انکار کرد و فرمود با روایات مساعدت ندارد مثلاً روایاتی که ارجاع می‌دهد زنان عادتشان مستقر نیست به اقبال و ادبار دم یعنی به صفات و از طرفی حکم را مقید به چیزی نمی‌کنند نه مقید به عشره و یا ثلاثه می‌فهمیم که در تعیین حیض مضطربه و مبتدئه شرط کمتر از سه روز و بیش از ده روز نباشد ، چنین شرطی نیست بلکه مطلقا مراجعه به صفات حیض می‌کند چه کمتر از سه روز و چه بیشتر از ده روز باشد و همچنین روایاتی که می‌فرمایند دم حیض خفا ندارد و داغ و سیاه است مطلق است هم کمتر از سه روز و هم بیش از ده روز را شامل می‌شود و همچنین مرسله یونس نسبت به این شرط مطلق است و وظیفه زن حائض را مراجعه به صفات می‌داند و مقید به شروط نکرد چه ایام آن کم یا بیشتر باشد

نظر استاد : این اشکال وارد نیست چون صفات طریقیت دارد ولی بدون شروط و شرایط حیض هرگز اماریت ندارد یکی از شرایط حیض این است که کمتر از سه روز و اکثر آن ده روز است اگر زنی یک روز یا دو روز با صفات حیض خون ببیند این اماریت ندارد چون چون اقل حیض سه روز است یا اگر یازده روز خون ببیند مازاد بر ده استحاضه است ولو اینکه رنگ سیاه‌ یا داغ داشته باشد لذا انکار این شرط وجهی ندارد.

جهت دوم : درباره شرط اول موضوع ، تکمیل ناقص است مثلاً مضطربه یا مبتدئه دو روز خون ببیند و خون هم سیاه و داغ باشد و روز سوم خون زردی ببیند مسلماً می‌توانیم این یک روز را به آن دو روز اضافه کنیم تا اقل حیض ثلاثه شود آیا این تکمیل باعث می‌شود که هر سه روز را حیض حساب کنیم یا نه ؟ از آن طرف بیش از ده روز خون دید و یک روز را کم کنیم و ده روز را حیض حساب کنیم یا اینکه وظیفه‌اش این است که به هم سن و سال خود مراجعه کند یا به عدد مراجعه کند که عدد حیض برای این‌ها ۷ روز است؟

ربما یقال اطلاق روایاتی که می‌گوید دم حیض مخفی نیست مشخص و ظاهر است و آن دو روز را شامل می‌شود بالمطابقه و با دلالت التزامی روز سوم را هم حیض قرار دهیم چون روایات ما می‌فرماید اقل حیض سه روز است ، شیخ طوسی ره در مبسوط جلد ۱ ص ۴۶ فرمودند اگر زن پنج روز را خون دید و باقی ماه را همچنان به صفت دم حیض ببیند آن پنج روز اول صفت حیض را نداشت اما بقیه ماه صفت را داشت مثلاً اول ماه تا پنجم ماه خون زرد دید و پنج روز بعدی را خون اسود و داغ دید مجموع این ده روز را حیض قرار بدهد و اگر ادامه پیدا کرد مازاد بر ده روز را استحاضه قرار دهد اگر هم پاک شد و ده روز بعد از پاکی خون ببیند آن ده روز اول حیض اول است و ده روز بعد از پاکی حیض دوم است و همینطور برنامه‌ریزی کند برای این زن پس از نظر شیخ طوسی ره تکمیل ناقص جایز است. مرحوم فاضل هندی در کشف اللثام جلد ۲ ص ۷۴ بیان شیخ را تایید کرد و فرمود نزد ما آنچه که شیخ فرمود بعید نیست که ناقص را با تکمیل حکم به حیض کنید چون اخبار مراجعه به صفات عام است شامل می‌شود ناقص و کامل را

مرحوم سید علی طباطبایی صاحب ریاض این مسئله را به صورت مختصر طرح می‌کند و می‌فرماید آیا مازاد بر ده را می‌توان حیض قرار داد که اگر ممکن باشد همچنین ناقص را به کامل کردن می‌توان قرارداد چنانچه شیخ در مبسوط قائل شد یا زن باید مراجعه کند به عادت زنان و روایات ( یعنی روایات عدد ) ، می‌گویند دو قول است عموم ادله تمییز تکمیل ناقص را شامل می‌شود چنانچه شیخ و فاصل هندی گفت اما ادله رجوع به قاعده اقل الحیض ثلاثه و اکثر آن ده روز است عام است و شامل می‌شود حتی مضطربه و مبتدئه را و فقط اختصاص به ذات العاده ندارد لذا تکمیل ناقص جایز نیست و باید ببیند چند روز خون دیده بعد خودش می‌گوید لعل الاول اقرب و مراعاة الاحتیاط اولی ، که نظر شیخ اقرب به واقع است ولی مراعات احتیاط اولی است.

اشکال استاد: مرجحیت با دلالت مطابقی است و نه با التزامی ، صفات اگر به دلالت مطابقی طریقی داشته باشد حجت است و اگر به دلالت التزامی بخواهد طریق به حیض باشد چنین چیزی از نظر عقل و شرع حجت نیست وقتی مطلب مشخص شد ضعف گفته شیخ و امثال شیخ روشن می شود که تکمیل ناقص به دلالت التزامی است و هرگز اعتباری ندارد زن اگر روز اول و دوم خون حیض ببیند و سوم را زرد ببیند نمی‌شود این سه روز را محکوم به حیض کرد چون اقل حیض سه روز است و روز سوم فاقد صفت حیض است