موضوع: جموع اخبار استظهار // جلسه 34

جمع دوم بین اخبار استظهار مرحوم صاحب حدائق کرده بودند که اخبار استظهار حمل بر زنی است که عادت او پایدار و مستقیم نیست که تارة خون بیشتری می بیند مثلا بیش از ده روز و اخری کمتر می بیند اما آن روایاتی که استظهار را واجب نمی داند حمل شود به زنی که عادت او مستقیم است و به دو روایت استشهاد کردند که در درس قبل اشاره شد

اشکال استاد : سند روایت عبد الرحمان بصری صحیح نیست چون در طریق این سند ابان ابن عثمان است و فخر المحققین ره ولد علامه نقل شده که از پدرم درباره ابان سوال کردم فرمودند که روایت او قبول نیست چون قرآن می‌گوید ان جائکم فاسق بنباء فتبینوا ، و ابان فاسق است چون او ناووسی است اما کشی و شیخ طوسی ره روایت را قبول کردند و گفتند که اجماع بر تصحیح ما یصح عن ابان است لذا سند روایت از نظر حجیت و اعتبار مجمل است و اما سند روایت مالک بن اعین ضعیف است چون شیخ از ابن فضال نقل کرده که مالک بن اعین این روایت را از ابن فضال نقل می کند و ابن فضال از اهل سنت است و در رجال حکم به ضعف او کرده اند لذا هر دو روایت مشکل سندی دارد

باقی می ماند دلالت روایت :

به نظر ما دلالت ربطی به ایام استظهار ندارد و اشاره به زنی می کند که عادت وقتیه دارد اما اشاره به عادت عددیه ندارد و عدد آن کم و زیاد می شود برای چنین زنی امام تفصیل دادند مثلا در موثقه عبد الرحمان بود که ینظر الایام التی تحیض فیها ، نگاه می کند به رزوهایی که در آن روزها حیض می شود معلوم می شود که این زن عات وقتیه دارد و الا حضرت نمی گفتند ایام و به جای آن می گفتند عدد یا در روایت مالک کلمه ایام دارد و لذا وقت معین است و عدد مستقیم نیست و ایام استظهار در جایی است که روزها و عدد مستقیم نیستند

سوال : آیا شاهدی در این روز در روایت هست که اشاره به ذات العاده الوقتیه داشته باشد یا نه ؟ شاهد ما آن کلمه فلتحتط بیوم او یومین است که باید احتیاط کرد یک روز یا دو روز معنایش این است که ایام حیض معلوم است چون اگر این زن مبتدئه ، ناسیه یا مضطربه بود احتیاط معنا نداد چون زیاده در این زنان معنا ندارد

جمع چهارم : از شیخ انصاری در کتاب الطهارة [1] که این جمع را نزدیک به واقع می دانند که زن در ایام حیض یا امید به قطع شدن قبل از ده روز دارد یا امید ندارد و روایاتی که استظهار را واجب می دانند حمل می شود به اینکه امید به انقطاع دم قبل از عشره دارد اما روایاتی که نافی استظهار هستند حمل شود بر جایی که امید فوق را ندارد

توضیح ذلک : دلیل بر صورت رجاء انقطاع دو وجه است

وجه اول : استظهار یعنی طلب ظهور که زن در آن ایام منتظر است که آیا قبل از ده روز یا روز دهم یا بعد از آن قطع می شود یا نه ؟ پس از ماده استظهر کشف می‌شود که زن در رجاء و انتظار است لذا روایات استظهار به چنین زنی حمل می شود

وجه دوم : در روایت مالک بن اعین امر به احتیاط کرد و احتیاط یعنی انتظار که این زن یک یا دو روز صبر می کند یه امید اینکه خون قطع شود پس استظهار بر این زن واحب است از باب اینکه مقتضی موجود یعنی منتظر انقطاع دم است و مانع مفقود است و اما اخبار نافیه مطلق است یعنی هم نهی می کند وجوب استظهار را برای زنی که منتظر انقطاع خون است و هم برای زنی که یقین دارد قبل از ده روز قطع می شود لذا برای چنین زنی استظهار واجب نیست و در جایی که حدیث مطلق و مقید باشد باید مطلق حمل بر مقید شود که اخبار نافیه که مطلق است مقید می شود به صورت یأس از انقطاع و جزم به انقطاع و اما صورت شک و رجاء مختص به اخباری است که امر به استظهار می کند

اشکال استاد : تقیید اطلاق روایات نافیه از دو جهت مشکل دارد

جهت اول : خلاف ظاهر است چون ظاهر روایات نافیه هم شامل شک و هم یأس می شود و قرینه ای نداریم که رفع ید از ظاهر این روایات کنیم و منصرف به یأس کنیم که قرینه اجماع یا اولویت قطعیه یا خبر یا غلبه استعمال یا شهرت است که در اینجا نیست

جهت دوم : حمل مطلق بر فرد نادر حجت نیست و یأس از انقطاع فرد نادر است و غالب زنان نسبت به کم و زیادی عدد مردد هستند که قبل از ده روز یا داخل آن یا بعد از آن قطع می‌شود