موضوع: مساله صفات عادت

آیا عادت به سبب تمییز صفات محقق می‌شود یا نه ؟ مثلاً اگر چند ماه از ۱۰ روز سه روز خون سیاه دید می‌توان گفت عادتش سه روز است ؟ مرحوم علامه ره در تحریر فتوای به عدم داد مرحوم صاحب جواهر ره فرمودند آنجایی که از طریق اجماع خواستند بگویند عادت زن به تمییز محقق نمی‌شود اگر این اجماع تام باشد یعنی تعبدی باشد کاشف از رأی معصوم یا دلیل قطعی باشد قبول می‌کنیم و الا النظر فیه مجالٌ یعنی باید تامل و اشکال کرد ، معلوم است که بزرگان غیر از اجماع دلیل دیگری ندارند عده‌ای از فقها مرحوم امام رحمت الله علیه در شرح عروه اجماع را مدرکی گرفتند چون مدرک اجماع همان اماریت صفات از علم طریقی است که دیروز بحث شد

دلیل دیگر این‌ عده: مطلقات اخبار ثقات است که استفاده می‌کنیم که تمییز مطلقا باعث می‌شود عادت عددیه و وقتیه برای زن ثابت شود

مرحوم آقای خویی ره[1] دو اشکال مهمی دارند

اشکال اول: کلام سید ره در این مسئله کاملا با مسئله اولی از فصل تجاوز خون از ده روز منافات دارد چون در آن فصل فرمودند که اگر خون از ده روز تجاوز کند با دیدن صفات نمی توان حکم به عادت کرد لذا عادت را بالوحدان درک کند اما در اینجا ایشان تمییز را یکی از اقسام تحقق ثبوت عادات دانستند

اشکال دوم: موثقه سماعه و مرسله یونس در جایی است که بالوجدان عادت را درک کند یعنی دو ماه مساوی خون ببیند مثل هم لذا ماه سوم عادت وقتیه می شود لذا اگر ده روز خون دید باید معیار خودش را همان عادت وقتیه قرار دهد و بقیه را حکم به استحاضه کند ولو اینکه رنگ را هم داشته باشد چون عادت او بالوجدان است و وجهی ندارد به صفات مراجعه کند

سوال: چگونه بدست می آید ادله ای که درباره ذات العاده وارد شده زنی که بیش از ده روز خون دیده نباید به صفات مراجعه کند د حالی که اخبارد صفات هم وجود دارند که زنی که بیش از ده روز خون دید مراجعه به صفات کند

جواب: آن روایات صفات حمل بر مورد خودش می شود و از مورد خودش دلیلی نداریم الغای خصوصیت بکنیم و مورد خودش آنجایی است که زن صاحب عادت بالوجدان نباشد و زنی که عادت او بالوجدان است باید به موثقه سماعه و مرسله یونس مراجعه کند لذا در ماه سوم اگر بجای هفت روز ده روز خون دیده همان هفت روز را حساب کند و بقیه را عادت خودش حساب نکند چون از اول عادت او محقق شده بود

اشکال سوم از آقای حکیم ره : که اخبار صفات نمی خواهد عادت زن را به صفات معین کند بلکه به همان دو ماه مساوی مثل هم معین کندو اگر این اخبار صفات می گوید که اگر بیش از ده روز خون دید به صفات مراجعه کند می خواهد احکام حائض را بیان کند که مکث در مسجد نداشته باشد و .... پس هدف این اخبار بیان احکام حیض است

اشکال استاد به مرحوم اقای حکیم ره :

اولا : اخبار صفات برای کسانی است که مکرر برای آنها ده روز انفاق نمی افتد اما اگر زنی که مکرر نا دو سه سال هر ماه فرد سه روز می بیند و در ماه زوج چهار روز می بیند آیا در این همه وقت نمی توان برای او عادت درست کرد ؟ حداقل از قاعده امکان که کسی که امکان دارد که حیض باشد پس حیض است استفاده شود و بحث ما در جایی است که تکرر خون بین سه و چهار باشد و چون برای او نمی توان عادت معین کرد لذا هرگز رجوع به صفات نکنیم بلکه عادت را بالوجدان درک کنید اما ایشان در اینجا تمییز را یکی از اقسام تحقق ثبوت عادت قرار دادند

ثانیا : در موثقه سماعه و مرسله یونس کلمه خلقا معروفا طبیعی است که کسی که سه چهار سال بین سه و چهار روز است دیکر طبیعت و خلق او معلوم شده است که آنجا ذات العادة می شود پس تنافی بین اخبار صفات با این اخبار موثقه سماعه و مرسله یونس وجود ندارد بله اگر گاهی سیاه و گاهی سرخ رنگ ببیند مضطربه می‌شود