موضوع: مساله تحقق عادت به چیست؟

در پایان عادت مرکبه نکته ای بیان شده و آن اینکه آیا عادت مرکبه را می‌توان عرفیه یا شرعی بنامیم ؟ مرحوم سید ره و مثل آقای خویی رع و حضرت امام ره می فرمایند عادت عرفی است چون در موثقه سماعه امام علیه السلام تصریح کردند که عادت شرعیه آنجایی است که در دو ماه پشت سرهم وقت با عدد آن مشخص باشد و صاحب عادت وقتیه با دیدن دو تا خون پشت سرهم محقق می شود لذا عادت مرکبه مصداق این حدیث نخواهد بود اما از آنجایی که علمای ما عادت مرکبه را کافی می دانند فتوای به احتیاط می دهند معنایش این است که بین احکام عادت وقتیه و مضطربه جمع کند[1]

در مقابل صاحب جواهر ره[2] اشاره دارند که اگر عادت مرکبه آنقدر تکرار شود که زن معروف به همین عادت شود می توان او را به نام عادت شرعیه متصف کرد در تأیید فرمایش ایشان بیان می کنیم که در مرسله یونس کلمه خلقا معروفا بود ای کاش مرحوم خویی ره از این کلمه استفاده می کرد یعنی کسی که مکرراً عادتش بین ۳ و ۴ است طبیعت و خلقش به این معروف شده امام حکم به ذات العادة کردند لذا نظر ما این است که عادت مرکبه اگر مدت طولانی باشد شرعا به او صاحب عادت می گویند

مساله دوازدهم : عادت به چه چیزی تحقق پیدا می کند ؟ و علت مطرح کردن این عنوان چیست ؟ عادت در مسائل قبلی به وجدان بود یعنی خود زن در خارج دو ماه مرتب در اول هر ماه به مدت پنج روز خون می دید خودش عادت خودش را پیدا کرد اما در اینجا می گوییم که اگر کسی بالوجدان عادت خودش را چگونه احراز کند ؟

گاهی عادت به سبب تمییز حاصل می شود یعنی صفات خودش را ببیند مثل اینکه بیش از ده روز در هر ماهی خون می بیند و می خواهد عادت خود را مشخص کند چون بیش از ده روز مستحاضه می شود در اینجا به او گفته می شود چند روز در این روزها رنگ خون سیاه است که اگر مثلا پنج روز است عادتش پنج روز است بنابراین عادت به تمییز محقق می شود که از راه صفات تمییز می دهد

اما ادله آن :

اول: این مساله بین فقها معروف و مورد تسالم فقها است

دوم : یکی از اقسام قطع ، قطع طریقی بود و امارات شرعیه قطع طریقی است خودش قطع نیست اما نازل منزله قطع است و طریق است چون کاشف از واقع است صفات مثل خون سرخ و سیاه اماره شرعیه است و اهل بیت علیهم السلام فرمودند رنگ خون حیض اسود و احمر است لذا قائم مقام قطع طریقی می‌شود

مرحوم شیخ انصاری ره[3] اشکال مهمی دارند و آن این است که اماره‌ای که قائم به حیض است مختلف است ممکن است ماه اول ۵ روز خون اسود ببیند و ماه دوم ممکن است ۵ روز خون احمر ببیند احمر و اسود دو اماره مختلف هستند لذا اگر بعد از این ۲ خون تعبیر به حیض شد استحاضه است مشکلی که دارد این است که خلاف دلالت موثق است چون در موثق آمده است که دو ماه به طور مساوی و هر دو ماه متماثلا خون ببیند و نه مختلف لذا به این کسی که مختلف خون می‌بیند صدق دیدن خون در دو ماه به طور مساوی نمی‌شود

جواب استاد : آنچه استفاده می‌شود تساوی در وقت و عدد است و اشاره به تساوی در رنگ و صفات ندارد اماریت مبین بر صفات است و نه بر وقت و عدد لذا اشکال شیخ ره در اینجا وارد نیست چون ما دلیلی نداریم بر اینکه اماریت هم باید بر تماثل و تساوی باشد لذا اگر کسی در اول ماه سه روز خون ببیند و ماه بعدی ۱۰ روز خون دید ولی سه روز اولش رنگ سیاه و یا سرخ داشت اینجا ما می‌توانیم عادتش را سه روز قرار دهیم چون از نظر وقت و عدد مساوی است و از نظر صفات هم اماریت دارد پس مطلقاً صفات اماریت دارد چه در صاحب عادت وقتیه و چه عددیه و حتی در مضطربه.

نظر استاد : اجماع مدرکی است و تعبدی نیست که کاشف از رأی و نظر معصوم باشد چون مدرک این اجماع دلیل دوم است یعنی اماریت صفات از قطع طریقی و ما هم منکر اماریت صفات نیستیم