موضوع: مساله عادت مرکبه

مساله یازدهم : درباره عادت مرکبه است ، عادت بر دو قسم است اول عادت بسیط که یا عددیه یا وقتیه است مثلا در اول ماه ، اول و دوم و سوم خون می بیند به نحو متماثل هم در عدد و هم روز معین است ، دوم عادت مرکبه است که مرکب بین فرد و زوج است یعنی در فردها مثلا سه روز می بیند و در زوجها چهار روز می بیند مثلا در ماه اول سه روز و ماه دوم چهار روز و هکذا

سوال : آیا عادت مرکبه را مثل عادت بسیطه حساب کنیم که بگوییم عادت عددیه یا وقتیه دارد یا ملحق به مضطربه شود و عادتی برای او معین نیست ؟ مرحوم سید ره در عروه تفصیل دادند بین اینکه اگر این حالت ادامه داشته باشد مثلا ۶ ماه ، همین ایام را برای او عادت حساب شود که فرد و زوج برای او فرق دارد اما اگر این حالت ادامه دار نبود مثلا در دو ماه هر ماهی سه روز می بیند و در دو ماه بعدی هر ماهی چهار روز می بیند اینجا او مضطربه است چون دو ماه بعدی عادت جدید حساب می شود لذا عمل به احتیاط شود که هم وظایف عادت عددیه و هم مضطربه را انجام دهد

اشکال مرحوم اقای خویی ره به سید ره : می فرمایند قسم‌اول که اگر تا ۶ماه یا بیشتر ادامه دارد که این زن ذات العاده شود به نظر ما تمام نیست چون مقتضی ندارد یعنی روایات حیض مثل موثقه سماعه و مرسله یونس مطلق نیست که هم شامل عادت بسیط و هم مرکب شود در آن دو روایت کلمه ایام و وقت معلوم آمده که این دو عادت بسیطه را شامل می شود یعنی کسی که دو ماه متوالی دو بار به صورت متماثلین خون می بیند اما کسی که ایام او مختلف است هر گز به او ایام و وقت معلوم صدق نمی کند ( چون در روایت دارد شهرین متناثلین که دو ماه مثل هم و این شخص ایام او مختلف است )

اشکال استاد بر مرحوم خویی ره : اگر ماه‌ها مرتب باشد حکم متفق است کسی که در فردها سه روز می بیند و در زوجها چهار روز می بیند عرفا این را در حکم متفق می دانند مثل علامه در تذکره و تحریر و قواعد برزگان دارند و سِر آن تکرار مدتها است که اگر آن تکرار مختلف باشد ایام بر او صدق نمی کند ولی اگر تکرار مرتب باشد ایام صدق می‌کند چنانچه[1] ذکر می‌کنند آنچه در مورد شهرین متابعین آمده است در جایی است که تکرار نیست و بحث ما در تکرار است که تا یکسال با بیشتر ادامه دارد لذا در اینجا تارة عادت عرفیه و اخری عادت شرعی مطرح است که برخی از فقها آن را صاحب عادت عرفی حساب می کنند چون زوج و فرد مختلف است ولی مکرراً اتفاق می‌افتد و عده ای صاحب عادت شرعیه می‌دانند چون مشمول آن دو روایت است و تعبداً پذیرفته می‌شود

اما آنجایی که فرمودید اگر خلاف دو ماه متوالی اولی ببیند سید ره فرمودند که عادت سابق نسخ شد و ملاک عادت فعلی است را قبول نداریم چون عادت جدید مکرر اتفاق نیفتاد لذا به نظر ما احتیاط کند و عمل به وظایف مضطربه کند اگر چه مرحوم شهید ره در ذکری نسخ را قبول کرد و گفت که احتمال است که این دو ماه ناسخ ماه قبل است چون روایات قاصر است و نمی تواند اثبات کند که آن عادت دو ماه قبل باقی است اما به نظر ما این احتمال درست نیست چون اگر دو ماه بعدی همواره تکرار شود آن دو ماه سابق نسخ می‌شود و باید این عادت جدید را انتخاب کند مگر اینکه تکرار نشود و زن به اطمینان نرسد که در این صورت مضطربه می‌شود و باید احتیاط کند