الموضوع: كتاب الطهارة/أحكام الحائض /الدرس 115

( فصل فی الحیض - زمان یائسه شدن از نظر قرآن و روایات )

امر پنجم : به چه ملاکی یائسه شدن زنان شناخته می شود ؟ مرحوم سید ره در متن عروه نوشته که زنانی سیده هستند و به ۶۰ سالگی برسند یائسه می شوند و زنانی که سیده نیستند معیار یائسگی آنها ۵۰ سال است و ۵۰ سال به شمسی تقریبا ۴۸ سال است و زنان سیده همان زنان قُرْشیه اند که منتسب به نظربن کنانه اند

ملاک یائسه بودن از نظر قرآن : آن زنی است که خون نمی بیند و دم حیض قطع شده لذا مادامی که به صورت طبیعی خون ببیند حیض محسوب می شود در سوره طلاق آیه ۴ ؛ ﴿و اللّائی یئسن من المحیض من نسائکم إن ارتبتم فعدتهن ثلاثة اشهر و اللّائی لم یحضن ...﴾[1] ، این است که زمانی که از حیض شدن ناامید شدند ظاهرش این است که ملاک یائسگی عدم تحیض است و زمانی که یائسه شدند اگر طلاق داده شود عده طلاق ندارند لذا موضوع نفی عده در طلاق یأس از خون دیدن است حال اگر به سبب بیماری یا امور عارضی داخلی ، خون قطع شود یائسه گفته نمی شود لذا وقتی شک کند که آیا قطع خون حیض برای این است که سن او بالا رفته یا اینکه بیماری بر او عارض شده قرآن می گوید که اگر طلاق داده شود سه ماه باید عده نگه داشته شود امام صادق علیه السلام در تفسیر این آیه فرمودند که زنانی هستند که حیض می‌شوند اما بخاطر سن آنها حیض نمی شوند یا به خاطر بیماری خون نمی بینند لذا شک می کنند که آیا یائسه شده اند یا نه ؟ باید سه ماه عده نگه دارند چون اگر در سن زنی باشد که خون نمی بیند مصداق ارتیاب و شک نخواهد بود مرحوم طبرسی ره فرمود از ائمه علیهم السلام این طوری رسیده که اگر شک کند و منشأ شک عارض شدن بیماری یا سن باشد باید عده نگه داشته شود اگر طلاق داده شود؛ پس از نظر آیه شریفه یائسگی به این است که یقین پیدا کند به سنی رسیده که خون نمی بیند و فرقی هم نگذاشت که سیده باشد یا غیر سیده.

اما روایات در این زمینه سه دسته اند :

دسته اول : سن ۵۰ سال را سن یائسگی مطرح می کند چه سیده باشد و یا نباشد مثل صحیحه عبد الرحمان بن حجاج

روایت : محمد بن يعقوب، عن محمد بن إسماعيل، عن الفضل بن شاذان، عن صفوان ابن يحيى، عن عبد الرحمان، بن الحجاج، عن أبي عبد الله عليه السلام قال: حد التي قد يئست من المحيض خمسون سنة . [2]

در سند روایت محمد بن اسماعیل است که او مشترک بین طایفه برمکی و نیشابوری است لذا برخی از فقها حکم به ضعف روایت کرده اند اما مرحوم مجلسی ره در مرأة العقول می گوید سند صحیح است چون فضل بن شاذان و صفوان بن یحیی از ثقات اند و امام رضا علیه السلام آنها را مدح کرده است و آنها از مجهول نقل نمی کنند ولی نزد ما مجهول است

منها : مرسله احمد بن ابی نصر؛ روایت : وعن علي بن محمد، عن سهل بن زياد، عن أحمد بن محمد بن أبي نصر، عن بعض أصحابنا قال: قال أبو عبد الله عليه السلام: المرأة التي قد يئست من المحيض حدها خمسون سنة. [3]

منها : قال الكليني: وروي ستون سنة أيضا [4] ، همان ح ۴ ، یعنی نقل ۶۰ سالکی هم شده است ،

نظر استاد : روایت از حد اعتبار ساقط نشده چون احمد بن ابی نصر از اصحاب اجماع است اما مرحوم مجلسی ر ه در مرأة العقول گفته که مشهور فقها حکم به ضعف سند روایت می کنند اما آقای خویی ره می فرماید که از اصحاب اجماع است و ما هم همین را قبول داریم

منها : صحیحه عبد الرحمان بن حجاج که روایت آن گذشت

دسته دوم : روایاتی که ۶۰ سال را ملاک یائسگی می داند مطلقا یعنی چه سیده و چه غیر آن

منها : صحیحه عبد الرحمان بن حجاج؛ روایت : محمد بن الحسن بإسناده عن علي بن الحسن، عن محمد بن الحسين بن أبي الخطاب، عن صفوان، عن عبد الرحمان بن الحجاج، عن أبي عبد الله عليه السلام (في حديث) قال: قلت: التي قد يئست من المحيض ومثلها لا تحيض؟ قال: إذا بلغت ستين سنة فقد يئست من المحيض ومثلها لا تحيض.[5]

منها : روایت بالا که روی ستون بود در سند روایت صحیحه عبد الرحمان بن حجاج ، علی ابن الحسن ابن فضال است که فطحی مذهب است اما بزرگان رجال مثل رجال کشی نقل می کنند او اواخر عمر از مذهبش برگشت و لذا دارد که اجمعت العصابة علی تصحیح ما یصح عنه ، لذا سند روایت عالی و اعلی است

دسته سوم : اخباری اند که بین سیده و غیر آن فرق گذاشتند که برای سیده شصت سال و برای غیر سیده پنجاه سال است

منها : مرسله شیخ در مبسوط ؛ روایت : وقال الشيخ في (المبسوط): تيأس المرأة إذا بلغت خمسين سنة إلا أن تكون امرأة من قريش فإنه روي أنها ترى دم الحيض إلى ستين سنة. [6]

منها : مرسله صدوق ؛ روایت : محمد بن علي بن الحسين قال: قال الصادق عليه السلام: المرأة إذا بلغت خمسين سنة لم تر حمرة إلا أن تكون امرأة من قريش، وهو حد المرأة التي تيأس من المحيض. [7]