الموضوع: كتاب الطهارة/غسل الجنابة /مسائل/ الدرس 105

مساله چهاردهم : اگر کسی بعد از نماز شک در غسل جنابت بکند چه وظیفه ای دارد؟ دو فرع وجود دارد که هر کدام از این دو فرع به نوعی در آن بحث اصولی می شود

فرع اول : بعد از نماز شک کرد که آیا غسل جنابت کرده یا نه؟ بنا را بر صحت نماز می گذارد بخاطر قاعده فراغ چون در شک بعد از فراغ از عمل نباید اعتنا بشود

سوال : آیا استصحاب حدث جاری نیست؟ به اعتبار اینکه قبلا حنب بود و یک فاصله ای برای نماز ایجاد شد و این فاصله وظیفه حدثی اولا از بین نمی برد و باقی است؟ استصحاب حدث جاری نیست چون ایشان شک در صحت و عدم صحت نماز دارد و منشا شک او این است که آیا غسل جنابت کرده یا نه؟ که اگر غسل جنابت نکرده نماز باطل است لذا در چنین مواردی قاعده فراغ جاری می شود

سوال : اما نسبت به نمازهای بعدی چه تکلیفی دارد؟ سید ره فرمود باید برای نمازهای بعدی غسل کند چون دامنه قاعده فراغ اینقدر وسیع نیست که نمازهای آینده را بگیرد و فقط نمازی که خوانده است قاعده فراغ جاری است و ادله قاعده فراغ قاصر از شمول صلوات بعدی است لذا در آنجا نسبت به نمازهای آینده استصحاب حدث اکبر جاری می کند و باید غسل کند به نظر فقها مثل مرحوم خویی ره و هو المختار باید تعلیقه ای زده شود که نسبت به نمازهای آینده فقط غسل واجب است و وضو نمی خواهد بشرط اینکه بعد از نماز اول محدث به حدث اصغر نشده باشد مثلا نماز ظهر را خوانده و بلافاصله نماز عصر را می خواند که برای نماز ظهر قاعده فراغ و برای نماز عصر استصحاب حدث اکبر جاری است اما اگر بعد از نماز ظهر محدث به حدث اصغر شد در اینجا هم باید غسل و هم وضو بگیرد چون ایشان علم اجمالی دارد به اینکه اگر غسل کند و نماز بدون وضو بخواند یکی از این دو نماز باطل است و این علم اجمالی منجز تکلیف است و ذمه او مشغول به جمع بین وضو و غسل می شود

توضیح ذلک : اگر قبل از نماز ظهر غسل کرده بود برای جنابت و بعد از نماز ظهر محدث به حدث اصغر شد اینجا محتاج به وضو است اما اگر نماز ظهر را خواند و غسل هم نکرد با اینکه نماز ظهر محتاج به غسل جنابت بود اینجا نماز ظهر باطل است لذا علم اجمالی دارد یا به بطلان نماز ظهر و اعاده آن یا به وجوب وضو برای نماز عصر که هر کجا علم اجمالی در شبهه محصوره باشد خصوصا در واجبات احتیاط باید بکند و هم وضو و هم غسل و بکند و قاعده فراغ جاری نیست چون علم اجمالی به وجوب غسل و وجوب وضو منجز تکلیف است

نعم : آن کسی که نماز ظهر و عصر را خوانده و رسید به نماز مغرب و عشا و از وقت نماز عصر گذشته است اگر اینجا شک گند که آیا غسل کرده یا نه؟ در اینجا تکلیفی ندارد چون اولا : احتمال می دهد که غسل کرده پس تکلیف از او ساقط شده است و ثانیا : اگر هم غسل نکرده است و جنبه غسل نکردن تقویت شود فرض این است که وقت گذشته لذا نمی تواند اعاده کند چون وقت گذشته است

سوال : در اینجا آیا قضا بر او واجب است یا نه؟ فقها می فرمایند قضا واجب نیست چون موضوع قضا فوت است و او نمازی از دست نداده و نماز ظهر و عصر را خوانده و احتمال می دهد غسل نکرده است و این شک در وجوب قضا شک در اصل تکلیف است و برائت جاری می شود

فرع دوم : اگر در اثنای نماز شک کند غسل جنابت کرده یا نه؟ باید نماز را تمام کندو از اول اعاده کند ( غسل را اعاده کند ) چون اجزای آتیه مثل همان نماز آتیه است و همانطوری که باید برای نماز آتیه غسل می کرد و وضو می گرفت اینجا هم باید این کار را بکند لذا اینجا قاعده فراغ جاری نیست چون این حدث قاطع نماز است لذا باید یا بالوجدان احراز کند محدث نیست که نمی تواند ، چون شک دارد و با با استصحاب محرز کند در حالی که استصحاب حدث دارد و بالوجدان او طهارت ندارد