مسئله نهم/ حد زنا/کتاب الحدود و التعزيرات

موضوع: کتاب الحدود و التعزيرات/ حد زنا/ مسئله نهم

بحثمان در این بود که یکی از موجبات ثبوت حد رجمی احصان است.احسان به دخول مرد به اهلش و زوجه اش تحقق پیدا می‌کند.

روایاتی در این زمینه وجود دارد که این معنا را تفهیم می کند.

روایات در مقام:

روایت اول: « وبإسناده عن الحسين بن سعيد ، عن النضر ، عن محمد بن مسلم ، قال : سألت أبا جعفر عليه‌السلام عن الرجل يزني ولم يدخل بأهله ، أيحصن؟ قال : لا ، ولا بالأمة.» [1]

از امام باقر سوال کردم در رابطه با مردی که زنا می کند در حالی که هنوز با زن خودش هم بستر نشده است آیا محصن می باشد؟ گفتند خیر و اگر با کنیزش هم بستر شد دخول صدق نمی کند.

فقط شرط ثبوت حد رجمی به این است که مرد با زوجه خودش و آن هم با همان شرایط قبلی که فی القبل دخول کند به محض اینکه دخول کرد مرد محصن و زن محصنه می شود.

این صحیحه مثل صریح هست و دلالت دارد بر اعتبار دخول به زوجه در تحقق موضوع احسان الا اینکه این صحیحه ایضا در خصوص رجل وارد شده است یعنی گاهی روایاتی است در مورد مرد وارد شده و گاهی در مورد زن وارد شده است و روایات مطلق نیستند.

مسئله ای که وجود دارد این است که این روایت در دلالتش اجمال دارند یعنی ما آخرش نفهمیدیم که این دخول به زن خودش یا به امه یا به اهل أَيْمٰان ( به فتح همزه ) تحقق پیدا می کند یا نمی کنند؟ آیا این روایات در رابطه با زن و مرد اطلاق دارند یا ندارند؟ دلالت شان مجمل است.

اگر بخواهیم از این صحیحه شرط دخول را استفاده کنیم مثل روایت سابق ناگزیریم القاء خصوصیت کنیم به اینکه بگوییم این صحیحه در رابطه با مرد وارد شده است ولی مرد هیچ خصوصیتی ندارد و زن هم هیچ خصوصیتی ندارد مهم این است که روایت می خواهد بگوید که هرکس دخول کرد به اهلش او محصن و محصنه هست و بگوییم روایت دلالت بر دخول دارد و فرقی نمی کند که در مورد رجل وارد شده باشد یا این روایت در مورد زن وارد شده باشد.

مرحوم آیت الله خویی[2] در مبانی تکمیلشان بر اعتبار دخول در احصان در خصوص زن به صحیحه محمد بن مسلم استدلال کرده است ولو این روایت در رابطه با خانم وارد شده است اما مرحوم آقای خوئی از همین روایتی که در مورد زن وارد شده در مورد مرد استفاده کرده و گفته است اگر مردی با همسر خودش هم بستر شود عنوان محصن پیدا می کند اشکال نکرده است که این روایت به درد ما نمی خورد یا نگفته است القا خصوصیت بکنیم بگوییم که این در مورد زن است القا خصوصیت کنیم به درد مرد محصن نمی خورد یعنی دخول در مرد عنوان احصان را نمی آورد ولو این روایت در مورد یک زن است در ما نحن فیه از این صحیحه استفاده کرده است.

روایت دوم: « وعن محمد بن يحيى ، عن أحمد بن محمد ، عن علي بن الحكم ، عن العلاء بن رزين ، عن محمد بن مسلم ، عن أحدهما عليهما‌السلام قال : سألته عن قول الله عزّ وجلّ : ﴿ فاذا احصن ﴾ قال : إحصانهن أن يدخل بهن ، قلت : إن لم يدخل بهن أما عليهن حد؟ قال : بلى.» [3]

اینجا ضمیر مونث است می توانیم بگویم که کی این زن محصنه می شود احصان این خانم ها به این است دخول انجام بگیرد و اگر دخول در رابطه با این ها تحقق پیدا نکرد چه وقت برای این ها حد واجب می شود؟ حد بر اینا جاری نمی شود؟ امام فرمود :بله حد جاری می شود منتها حد زنا ممکنه تازیانه بزنند.

اما آن چه که مورد بحث ما هست حد رجمی است حد رجمی به کدام زن یا مرد زناکار زده می شود؟ آن مرد زناکار و زن زنا کاری که محصن و محصنه نباشند محصن و محصنه شدن کی اتفاق می افتد؟ آن وقت که دخول انجام می گیرد.

روایت سوم: « وبإسناده عن يونس ، عن أبي بصير ، عن أبي عبدالله عليه‌السلام في قوله : ( فاذا احصن ) قال : إحصانهن إذا دخل بهن ، قال : قلت : أرأيت إن لم يدخل بهن وأحدثن ما عليهن من حد؟ قال : بلى.» [4]

چه هنگام این خانم ها محصنه می شوند؟ وقتی محصنه می شوند که مرداشان به آنها دخول کرده باشند و اگر دخول به این ها نباشد آیا به این ها اصلا به کلی حد جاری نمی شود؟ امام فرمود حد جاری می شود ولی ،تازیانه اما حد رجمی یعنی سنگ باران نمی شوند به خاطر اینکه یکی از شرایط حد رجمی این است که مرد آن زن با او دخول کرده باشد.

استاد: این دو حدیث اجمالا دلالت دارند صراحتا دلالت ندارند می گوید که حد جاری می شود اما نمی گوید که بابت چه حد جاری می شود می گوید اگر دخول نشده باشد حد جاری می شود ما موضوع بحثمون حد رجمی ولی این جا می گوید حد جاری می شود منظور امام این است که تازیانه خورده می شود همین طور صراحتا این دو روایت دلالت بر مدعا ندارد ولی اجمالا دارد.

پس این دو حدیث اجمالا دلالت دارند بر اعتبار دخول در تحقق احصان و این یک امر روشنی است و لکن شکی نیست در اینکه این احصان که به وسیله این دو صحیحه ثابت می شود آن احصانی که موضوع برای رجم می باشد نیست و ما احصانی رو بحث می کنیم که حد رجمی باشد این احصانی که اینجا مطرح می شود احصان رجمی نیست به خاطر آن چیزیست که خود مستدل مقرر فرموده است و ان شاالله در آینده خواهد که یکی از شرایطی که در تحقق احصانی که موضوع برای رجم است حریت می باشد در مقابل امه و کنیز یعنی دخول دو نوع داریم دخول به حره یعنی زن آزاده دخول به امه و کنیز هر دو دخول اما آن دخولی که موضوع برای حد رجمی است و احصان می آورد آن دخول به همسر حره و آزاد است و اما دخول به محرم ایمان و کنیز و امثال این ها احصان نمی آورد مرد را محصن نمی کند و زن را هم محصنه نمی کند.

آیة قرآن

و آن چیزی که در دو صحیحه بود و سوال شده بود در مورد خصوص اماء و لذا ما ناگزیریم آیه مبارکی را که در این زمینه آمده بیان کنیم:

﴿وَ مَنْ لَمْ يَسْتَطِعْ مِنْكُمْ طَوْلًا أَنْ يَنْكِحَ الْمُحْصَنٰاتِ الْمُؤْمِنٰاتِ فَمِنْ مٰا مَلَكَتْ أَيْمٰانُكُمْ مِنْ فَتَيٰاتِكُمُ الْمُؤْمِنٰاتِ وَ اللّٰهُ أَعْلَمُ بِإِيمٰانِكُمْ بَعْضُكُمْ مِنْ بَعْضٍ فَانْكِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَ آتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنٰاتٍ غَيْرَ مُسٰافِحٰاتٍ وَ لٰا مُتَّخِذٰاتِ أَخْدٰانٍ فَإِذٰا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَيْنَ بِفٰاحِشَةٍ فَعَلَيْهِنَّ نِصْفُ مٰا عَلَى الْمُحْصَنٰاتِ مِنَ الْعَذٰابِ﴾[5]

مضمونش آیه این که اگر کسی نمی تواند زن آزاد بگیرد از امه استفاده کند. با ازدواج با مومنات محصن و محصنه می شوند و اگر بعد از این ازدواج با امه یا کنیز باز هم کار خلاف شرعی انجام داد نصف آن چه که در حره حد می خورد اینجا باید حد بخورد.

پس معلوم می شود که حد رجمی یک چیز است و حد غیر رجمی چیزی دیگر است یعنی دخول با همسر و اهلت یک مسئله است و دخول با امه و کنیز یک مسئله دیگری است.

استدلال به این آیه در خصوص اماء است لذا تصریح شده در نصف عذاب.

استاد: و در عین حال به نظرم می رسد استدلال به این دو صحیحه هم در اینجا جا ندارد و صحیح نیست زیرا صراحتا مورد بحث رو ثابت نمی کند مگر اجمالا و اجمالا هم به درد اینجا نمی خورد.

آیه هم دلالت بر این معنای مورد نظر ندارد.

قسم اول از اخبار را مطرح کردیم که صراحتا بعضی از روایات دلالت بر مدعا ندارد یعنی صراحتا ندارد که با همسرت اگر دخول کردی محصن می شوید و اگر دخول نکردی محصن نمی شوید و صحبت ایمان و اشاره و سوال دارد همین طور سربسته و اجمالا دلالت بر این معنا می کند اما صراحتا دلالت بر این معنا ندارد.

نه این آیه قرآن مدعا را ثابت می کند نه این دو روایت صحیحه که به صورت اجمال اشاره دارند.

این تمام کلام در قسم اول از اخبار است و ان شاالله قسم دوم از اخبار خواهد آمد.