مسئله نهم/ حد زنا/کتاب الحدود و التعزيرات

موضوع: کتاب الحدود و التعزيرات/ حد زنا/ مسئله نهم

بحث ما در مسقطات و موجبات حد بود.بعضی از چیزها موجب سقوط حد می شود و بعضی از امور موجب ثبوت حد می شود.

مرحوم حضرت امام در مسئله نهم تحریر الوسیله یکی از شرایط ثبوت حد را اشاره می کند: «مسألة 9: يتحقّق الإحصان الذي يجب معه الرجم باستجماع أمور:

الأوّل: الوطء بأهله في القبل و في الدبر لا يوجبه على الأحوط....»[1]

چه زمانی به مرد زناکار می شود حد رجم زد یا به زن زناکار رجمش کرد؟ آنگاه که این زن و مرد عنوان احصان داشته باشند یعنی زن محصنه باشد و مرد محصن باشد یعنی اینکه مرد به عنوان همسر در اختیارش یک زن محرمی باشد که در صورتی که این مرد تمکن از وطی با این زن داشته باشد یا همسر خودش را وطی بکند عنوان احصان پیدا می کند در اینجاست که اگر خدا نکرده دست به عمل شنیع زنا زد حدش رجم است.

چند امر در مکلف باید باشد که محصن و محصنه اطلاق شود:

1: اولین شرطش این است که مرد بتواند با زنش در قبل هم بستر شود.

صاحب تحریر الوسیله در ادامه می فرماید: اما اگر از طریق دبر هم بستر بشود احتیاط واجب این است که محصن و محصنه نمی شود.

پس امر اول این است که مرد با اهل و همسر خودش آن هم در قبل جماع کند به محض جمع شدن با همسر خود با همین کیفیتی که بیان شد عنوان محصن و محصنه تحقق پیدا می کند که با این حالت اگر زنا تحقق پیدا کند حد رجم بر آن واجب است.

نظریات فقهاء

فقهاء از متقدمین و متاخرین همین نظر را دادند:

مرحوم صاحب ریاض[2] فرموده است در اینکه شرط اول معتبر است یعنی باید اول وطی به اهلش در قبل کند و اعتبار این تحقق احصان از فقهای متقدمین از متقدمین نقل کرده است از آن جمله مرحوم شیخ طوسی در مبسوط و نهایه و مرحوم محقق حلی در سرائر و ابن سعید در الجامع للشرايع و الاصباح و ابن زهره در الغنیه بر این امر اول ادعای اجماع هم کردند و همچنین به این اجماع جمعی از متاخرین از فقها تصریح کردند بدون نقل خلاف یعنی همه آنها اعتبار این شرط اول را نقل کردند ولی عبارت صاحب مقنعه در مغنعه « الانتصار» و «الخلاف» و «التبيان» و «مجمع البيان» صورت مطلق( یعنی وطی گفتند به صورت مطلق) ذکر کردند یعنی اسمی از دخول در قبل و دبر نیاورده است.

معنای لغوی احصان

اما احصان در لغت به معنای منع است و یا به معنای سنگر آمده است که حضرت رضا در نیشابور می فرماید که « لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِي- فَمَنْ دَخَلَ حِصْنِي » أَمِنَ مِنْ عَذَابِي »[3] و حالا کسی که ازدواج می کند محصن می شود زیرا در شرایطی قرار می گیرد که آن شرایط اجازه نمی دهد و منع از فجور وشرور و نعوذ بالله از زنا.

لذا بعضی ها گفتند به محض اینکه ازدواج کرد ولو دخول نکرده محصن می شود و بعضی ها گفتند حتما باید دخول باشد و در قبل باشد و شاید به خاطر این باشد که تمام زمینه ارضاع براش وجود دارد مگر دیوانه باشد که دست به این جور مسائل بزند.

لذا احصان در لغت اولا به معنای منع است یا دخول در حصن و اتخاذ آن حصن به عنوان اخذ مسکن و آرامش لذا کسی که ازدواج بکند یکی از فواید ازدواج ﴿مِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا﴾[4] آرامش است و وقتی آرامش پیدا کرد دیگر دنبال این طرف و آن طرف نمی رود.

در نتیجه حالا که چنین شد این حصن مانع از زنا برای او حاصل می گردد و زوج آن به منزله سنگر است یا زوجه آن به منزله سنگر است که او را از فسق و فجور نگهداری می دارد.

حصن و احصان مفهوم لغوی اش با مجرد ازدواج اجتماع پیدا می کند و اگرچه هنوز دخول هم نکرده باشد و لکن بدون شک اخبار و روایاتی که در این زمینه وجود دارد که معتبر و صحیحه هم هستند دلالت عدم ترتب حد رجم بلکه عدم تحقق مفهوم احصان در شرع مقدس مگر دخول باشد که عنوان احصان تحقق پیدا می کند.

اخبار در مقام:

این اخباری که در رابطه با احصان است بر دو قسمت است:

قسم اول:

روایاتی هستند که از آن ها عدم تحقّق موضوع إحصان قبل الوطء استفاده می شود.

« في صحيحة محمّد بن قيس عن أبي جعفر (عليه السّلام) قال‌قضى أمير المؤمنين (عليه السّلام) في الشيخ و الشيخة أن يجلدا مائة، و قضى للمحصن الرجم، و قضى في البكر و البكرة إذا زنيا جلد مائة و نفي سنة في غير مصرهما، و هما اللذان قد أُملكا و لم يدخل بها »[5]

این صحیح پیرامون قضاوت امیر المومنین در رابطه با مرد پیر و زن پیر حکم کرد صد ضربه شلاق بزنید اگر این کار را کرد و پیرامون با مرد محصن و زن محصنه گفت سنگین ترین حد بزنید که حد رجم یعنی سنگ باران است و پیرامون زن و مرد باکره یعنی اینکه ازدواج صد ضربه شلاق بزنید و تبعیدش کنید یک سال در غیر شهر خودش اگر شهرشان مشهد است مثلا بندرعباس بندازید این دو نفر کسانی هستند که مالک ازدواج هستند هنوز بهه دخول نشده است.

کیفیت استدلال به روایت:

کیفیت دلالت این روایت این است که امام علیه السلام می فرماید بکر و بکره را در قبال محصن و محصن آورده است حکم بر علیه بکر و بکره زنا کردن جلدش کنید اما رجمش نکنید با توجه به اینکه در رابطه با تفسیر بکر بکره فرموده است کسی هستند که ازدواج کردن ولی دخول هنوز تحقق پیدا نکرده به خاطر اینکه بکر و بکره رو در مقابل محصن و محصنه قرار داد در محصنه دخول شده ولی در بکر و بکره دخول

این تفسیر دلیل روشنی و واضحی است که تا وقتی مرد با اهلش دخول نکند هیچ کدام از این زن و مرد محصنه و محصن نمیشود.

پس این روایت صحیحه به وضوح دلالت می کند بر اعتبار دخول به زوجه در تحقق موضوع احصان یعنی اگر دخول شد احصان تحقق پیدا می کنه اگر دخول نشد احصان تحقق پیدا نمی کند و در هر یک از مرد و زن فرقی نمی کند پس مادامی که دخول اتفاق نیفتاد از احسان و رجم هم چیزی نخواهد بود.

و مثل این صحیحه است در كيفية دلالة في خصوص الرجل خبر زرارة بل صحيحه أبي جعفر سیاتی ان شالله.