نشست و برخاست پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) - توصیه‌های اخلاقی استاد به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رجب/حلیة النبی (صلی‌الله‌علیه‌وآله) /سیره اخلاقی معصومین (علیهم‌السلام)

موضوع: سیره اخلاقی معصومین (علیهم‌السلام)/حلیة النبی (صلی‌الله‌علیه‌وآله) /نشست و برخاست پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) - توصیه‌های اخلاقی استاد به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رجب

1- بحث اخلاقی (حلیة النبی صلی‌الله‌علیه‌وآله)

«فَسَأَلْتُهُ عَنْ مَجْلِسِهِ فَقَالَ كَانَ لَا يَجْلِسُ وَ لَا يَقُومُ إِلَّا عَلَى ذِكْرٍ وَ لَا يُوطِنُ الْأَمَاكِنَ وَ يَنْهَى عَنْ إِيطَانِهَا وَ إِذَا انْتَهَى إِلَى قَوْمٍ جَلَسَ حَيْثُ يَنْتَهِي بِهِ الْمَجْلِسُ وَ يَأْمُرُ بِذَلِكَ وَ يُعْطِي كُلَّ جُلَسَائِهِ نَصِيبَهُ حَتَّى لَا يَحْسَبُ أَحَدٌ مِنْ جُلَسَائِهِ أَنَّ أَحَداً أَكْرَمُ عَلَيْهِ مِنْهُ مَنْ جَالَسَهُ صَابَرَهُ حَتَّى يَكُونَ هُوَ الْمُنْصَرِفَ عَنْهُ مَنْ سَأَلَهُ حَاجَةً لَمْ يَرْجِعْ إِلَّا بِهَا أَوْ بِمَيْسُورٍ مِنَ الْقَوْلِ قَدْ وَسِعَ النَّاسَ مِنْهُ خُلُقُهُ وَ صَارَ لَهُمْ أَباً رَحِيماً وَ صَارُوا عِنْدَهُ فِي الْحَقِّ سَوَاءً مَجْلِسُهُ مَجْلِسُ حِلْمٍ وَ حَيَاءٍ وَ صِدْقٍ وَ أَمَانَةٍ لَا تُرْفَعُ فِيهِ الْأَصْوَاتُ وَ لَا تُؤْبَنُ فِيهِ الْحُرَمُ وَ لَا تُثْنَى فَلَتَاتُهُ مُتَعَادِلِينَ مُتَوَاصِلِينَ فِيهِ بِالتَّقْوَى مُتَوَاضِعِينَ يُوَقِّرُونَ الْكَبِيرَ وَ يَرْحَمُونَ الصَّغِيرَ وَ يُؤْثِرُونَ ذَا الْحَاجَةِ وَ يَحْفَظُونَ الْغَرِيبَ فَقُلْتُ كَيْفَ كَانَ سِيرَتُهُ فِي جُلَسَائِهِ فَقَالَ كَانَ دَائِمَ الْبِشْرِ سَهْلَ الْخُلُقِ لَيِّنَ الْجَانِبِ لَيْسَ بِفَظٍّ وَ لَا غَلِيظٍ وَ لَا صَخَّابٍ وَ لَا فَحَّاشٍ وَ لَا عَيَّابٍ وَ لَا مَزَّاحٍ وَ لَا مَدَّاحٍ يَتَغَافَلُ عَمَّا لَا يَشْتَهِي».[1]

خدا را شاکریم که در محضر آیات و روایات هستیم. اگر در یک سجده باشیم که نعمت ولایت را داریم، نمی‌توانیم شکرش را به جا بیاوریم. شکر برای موحد بودنمان و بعد برای بودن در دوره‌ی آخرالزمان بودن که شکر خاص دارد. دیگر اینکه در دوره‌ای هستیم که تحت اشراف ولیّ‌ای است که ولایت و امامت ایشان، منتهی به رجعت و ظهور و قیامت می‌شود.

1.1- کیفیت همنشینی پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله)

روایت حلیة رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را توضیح می‌دادیم. در این فراز بودیم که نشست‌ و برخاست حضرت در جای مخصوصی نبود و بین جمعیت دور می‌زدند. این مصداق «طَبيبٌ دَوّارٌ بِطِبِّهِ»[2] باشد که می‌خواهد همه با همنشینی ایشان به سعادت برسد. سیره علمی و عملی ایشان را مانند آیات الهی در حد اعجاز می‌دانیم. نه اینکه از دیگران صادر نشود، بلکه یعنی در حد اعلای اخلاق است و همه را تحت اشراف دارد. نشست و برخاست ایشان با ذکر بود. ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا﴾.[3] آن‌قدر ذکر را بگویید که ذکر بشوید و اتحاد ذکر و ذاکر و مذکور بشود. تا نورٌ عَلَی نور بشوید. زمان و مکان را در اختیار ذکر قرار دهید.

2- نکاتی اخلاقی به مناسبت آغاز ماه شریف رجب

2.1- ماه مبارک رجب، تحت عنوان اسم «الداعی»

در آستانه ورود در ماه مبارک رجب هستیم. ماه مبارک رجب را اگر در یک جمله محضرتان عرض کنم، ماهی است که تحت اِشراف اسم شریف «الدّاعی» است. ﴿وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ﴾.[4] داعی اولیه، خداوند است. تکوینا اگر او بخواند، نمی‌توانیم مطیع نباشیم. ﴿لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ﴾.[5] اگر تشریعا مطیع بودیم، مهم است. فرشته‌ی امشب را که به نام فرشته‌ی داعی است و صدا می‌زند، لبیک بگوییم. در این صورت اهل رجبیون می‌شویم.

2.2- کلام علامه حسن‌زاده (رحمه‌الله) در مورد ماه مبارک رجب

علامه حسن‌زاده‌ها چگونه به این معرفت رسیدند؟ برنامه‌ریزی کنید. قبل از ماه رجب خدمت‌شان می‌رسیدم. می‌فرمودند: «ماه اولیای الهی نزدیک است». برنامه‌ریزی‌تان را بر اساس ولایت قرار دهید.

2.3- کم کردن تعلقات، مقدمه رسیدن به تعقل

تا تعلقات را کم نکنیم، تعقلات محقق نمی‌شود. ﴿أَفَلاَ تَعْقِلُونَ﴾[6] . کار عقل، رسیدن به وحدت است.

2.4- نسبت بین نبوت و ولایت

نبوت، ظاهر ولایت است. ما مِن نبیٍّ إلّا و له ولیٌّ. ولایت، باطن نبوت است. اکمال و اتمام دین در ولایت به ظهور و بروز می‌رسد. ﴿يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَيْكَ﴾.[7] این در ولایت است. سعی کنیم در ولایت و عقایدمان به باور برسیم. اگر به باور برسیم، به آخرین برهان اسلامی و عقلی می‌رسیم.

2.5- لزوم برطرف کردن شبهات علمی برای دفع شهوات عملی

آخرین برهان، مباهله است. مباهله کجاست؟ وقتی است که آیات بینات آمده است و مخالفان نه تنها نپذیرفتند، بلکه گفتند: ﴿هَذَا سِحْرٌ مُّبِينٌ﴾[8] . در توحید به شرک می‌رسند. و به ادعاهایی، مانند: ﴿ثَالِثُ ثَلاَثَةٍ﴾[9] و ﴿الْمَسِيحُ ابْنُ اللّهِ﴾[10] و﴿عُزَيْرٌ ابْنُ اللّهِ﴾[11] می‌رسند. ولی باید رابعُ ثلاثة باشد، تا توحید باشد. اگر جامعه‌ای شبهات‌شان برطرف شد، در شهوات‌شان مدیریت می‌شوند. اگر شهوت‌پرستی زیاد شد، بدانید شبهات زیاد شده است. شبهات را دریابید، تا از شهوات بیرون بیایید.

2.6- قبله‌ی ظاهری و واقعی (باطنی)

ماه رجب، ماه مدیریت اندیشه و انگیزه است. برای عبادات باید قبله داشت. یک قبله‌ی ظاهری است که کعبه است و یک قبله‌ی واقعی که رسول و ولیّ است. ﴿أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ﴾.[12]

2.7- ذکر لفظی، عقلی، و قلبی

او به ما گفت: ﴿شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ﴾[13] نماز بخوانید. هر ذکری ولو ذکر لفظی، سبب رفع تعلقی از تعلقات است. اگر ذکر عقلی باشد، ما را در عقل بی تعلق می‌کند. اگر ان‌شاءالله ذکر قلبی باشد، قلب ما را متحول می‌کند. ذکر شریف «یا حیُّ یا قیّوم یا من لا إله إلّا أنت»، این‌گونه است [و سبب حیات دل می‌شود].

2.8- گام اول برای دفع و رفع رذائل

امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند: «القَلبُ حَرَمُ اللهِ فَلا تُسكِن حَرَمَ اللهِ غَيرَ اللهِ».[14] برای طهارت جسمانی و معنوی خود برنامه‌ریزی کنید. رفع رذائل و دفع آن در گام اول، بی تعلق شدن ما است. اگر این‌گونه شدیم، به وحدتی می‌رسیم که با رسول و نبی و ولیّ یکی می‌شویم. ﴿وَهُوَ مَعَكُمْ﴾.[15] او با ما است؛ اگر ما با او بودیم، ﴿وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ.﴾[16] می‌شویم. ﴿إِنَّ رَحْمَتَ اللّهِ قَرِيبٌ مِّنَ الْمُحْسِنِينَ﴾،[17] مرحله قبل است.

2.9- توصیه به روزه در ماه مبارک رجب

در ماه رجب، روزه بگیرید و اگر نتوانستید، صد مرتبه این ذکر را بگویید: «سُبْحَانَ اَلْإِلَهِ اَلْجَلِيلِ سُبْحَانَ مَنْ لاَ يَنْبَغِي اَلتَّسْبِيحُ إِلاَّ لَهُ سُبْحَانَ اَلْأَعَزِّ اَلْأَكْرَمِ سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ اَلْعِزَّ وَ هُوَ لَهُ أَهْلٌ»؛[18] تا ثوابی مثل روزه داشته باشید. باورهای‌مان را به باور برسانیم. ﴿وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ ﴾[19] .

2.10- آسیب‌های عبور از خط قرمزها و مسلّمات دینی و مذهبی

ما مسلماتی داریم که هیچ قابل گفتمان نیست. ﴿ادْعُ إِلِى سَبِيلِ رَبِّكَ بِالْحِكْمَةِ وَالْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ﴾.[20] گاهی مانند نصاری می‌شود که برهان برای آن‌ها کفایت نکرد. اجابت نکردند که کارساز باشد. باید حد وسط را فقط بپذیرد. در گفتمان باید از مسلّمات فرد شروع کرد. ولی گاهی به خط قرمزهای دین می‌رسیم. عبور از این مسلّمات دینی برای همه وحشتناک است؛ چه برای آنکه می‌داند و چه آنکه نمی‌داند. لعنت می‌آورد.

2.11- معنای لعنت، دوری از رحمت رحیمیه

دوری از رحمت رحیمیه می‌آورد. رحمت رحمانی، شامل مؤمن و کافر است، ولی رحمت رحیمی، مختص مؤمنین است. جهنم، نتیجه‌ی لعتنی است که مقابل رحمت رحیمیه است. اگر لعن آمد، سبب فاصله گرفتن از رحمت رحیمیه است. این رحمت رحیمیه، حقیقت ولایت است. این خط قرمزِ 124000 پیغمبر است. اسلام با حضرت آدم (علیه‌السلام) که تسلیم حضرت حق بود، شروع شد. 124000 پیغمبر آمدند و آخرین پیامبر کاری کرد که اسلام لغوی و عرف به حد بالای ترسیم رسید و به اسلام اصطلاحی تبدیل شد. همه حقیقت‌های انبیای الهی یکی شد.

2.12- امامت، جزء مسلّمات اسلامی

اگر کسی با نقطه‌ی اَتَمّ و اکمل مشکل داشت، با نقطه‌های قبلی هم مشکل خواهد داشت؛ چرا که ولایت، باطن نبوت و رسالت است. اگر کسی با این ولایت فاصله بگیرد، از همه چیز فاصله گرفته است. کسانی که اسلام‌شناس نیستند و به اصطلاحات و تاریخ، اسیرند، بدانند اسلام یک حقیقت باطنی دارد. تاریخ بخوانید و بنویسید، ولی این‌ها ظاهر اسلام است. توحید و نبوت و امامت و معاد، اصل اسلام است.

2.13- ادعای علامه طباطبایی (رحمه‌الله) برای مباهله با قائلین تحریف قرآن

تفسیر، محضر علامه حسن‌زاده (رحمه‌الله) بودیم. ایشان فرمودند: «علامه طباطبایی (رحمه‌الله) برای عدم تحریف قرآن حاضر به مباهله شدند». اگر کسی گفت این قرآن کم و زیاد شده، ما هم قائل به مباهله هستیم.

2.14- ادعای استاد برای مباهله با قائلین به تحریف قرآن

فخر رازی می‌گوید: «درباره حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها)، لا شک و لا شبهة فی عصمتها». ما راجع به خط قرمزها سادگی نکنیم که بخواهیم دنبال مناظره برویم و با تأمل یا بی تأمل به دنبال نقشه دشمن نرویم. اگر هنر دارند، به مباهله بکشانند. من به عنوان طلبه‌ای که قریب به 50 سال اطراف حرم مشغول به تأمل در مباحث هستم، نسبت به تحریف قرآن حاضر به مباهله هستیم. به طرف نگاه نمی‌کنیم که چه کسی است. کسانی که نسبت به معاد و ولایت و در مصادیق و حقیقت‌شان شک دارند، جان را در وسط بگذارند. مباهله، آخرین دلیل است. این دعای شریفی که مشهور به دعای سحر امام باقر (علیه‌السلام) است و با این عبارات شروع می‌شود: «اَللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ مِنْ بَهَائِكَ بِأَبْهَاهُ وَ كُلُّ بَهَائِكَ بَهِيٌّ»،[21] این دعای مباهله است. «كلمة لا إله إلا الله حصني فمن قالها دخل حصني ومن دخل حصني أمن من عذابي».[22] در حصن حصین الهی وارد شویم. ﴿وَبِالآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ﴾.[23]

ما را در باورهای‌مان به مناظره نکشانند. مقابل دوربین‌ها به مباهله بکشانند، تا ببینیم کدام طرف ابتر می‌شود.

2.15- نسبت بین ماه‌های مبارک رجب، شعبان و رمضان

ماه رجبِ ما، ماه تجلی باورهای ما است. دعای فرج را زیاد بخوانید که مربوط به ولایت است. باوری است که حقیقتش همه جایی است. هستیم که هستیم که هستیم. این سه ماه، سه ماه اولیای الهی است. ماه رجب، ماه ولایت است. ماه شعبان، ماه رسالت است و ماه رمضان، ماه خداست. این‌ها از اَصَبّ شروع می‌شود.[24] رجب، نام نهری در بهشت است.[25] اگر به باور معاد رسیدیم، این چشمه در درون ما جاری می‌شود و دیگران را هم می‌توانیم سیراب کنیم.

2.16- نقش اَقلام علما و اَقدام شهدا برای حفظ دین

«العُلَماءُ أُمَناءُ الرُّسُلِ»[26] هستند؛ یعنی به باور علمی و عملی رسیدند که نه تنها قلم را در اختیار نشر دین قرار می‌دهند، بلکه جان‌شان را هم برای حفظ دین می‌دهند. درود بر شهیدان مجاهدی که با خون‌شان، دین را بیمه کردند. با اقلام شما صاحب اَقدام شدند. با نهادینه کردن باورهای‌تان ادامه دهید.

2.17- قاسم و اباالقاسم در میان معصومین (علیهم‌السلام)

در فرازی از الهی‌نامه گفتیم: «الهی! در قسمت‌آباد وجود، بیشتر از این قسمت ما نبود؛ یا اباالقاسم مددی».

قاسم [و تقسیم‌کننده‌ی بهشت و جهنم، و حق و باطل]، حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) و اباالقاسم رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است. اباالقاسم حقیقی هم که امام زمان (علیه‌السلام) هستند که موعود موجود هستند. اراده‌تان را با اراده‌ی ولیّ، یکی کنید.

2.18- تأملی در فرازی از یکی از ادعیه‌ی ماه رجب

دعای: «اَللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ بِمَعَانِي ...»[27] را بخوانید. در ابتدای این دعا، اول می‌گوید: «لا فَرقَ بَینَکَ وَ بَینَها»، بعد می‌گوید: «أَنَّهُم»؛ همان‌گونه که در قرآن هم، اول می‌فرماید: ﴿مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ﴾[28] و بعد می‌فرماید: ﴿مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ﴾.[29] پس همان‌طور که در برخی از آیات، گاهی غیر ذوی العقول است و گاهی ذوی العقول، در این دعا هم ابتدا ذوی العقول آمده است و سپس غیر ذوی العقول.