درس تفسیر استاد هادی عباسی خراسانی

موضوع: تفسیر ترتیبی(سوره بقره)/سوره بقره(آیه35) /مراد از جنت و شجره در آیه شریفه

﴿وَقُلْنَا يَا آدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَزَوْجُكَ الْجَنَّةَ وَكُلَا مِنْهَا رَغَدًا حَيْثُ شِئْتُمَا وَلَا تَقْرَبَا هَٰذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ الظَّالِمِينَ﴾[1]

1- مراد از جنت در آیه شریفه

خدا را شاکریم که در محضر آیات الهی هستیم. الحمدلله رب العالمین. در بیان آیه شریفه و قلنا یا آدم اسکن انت و زوجک الجنة عرض شد که زوج، اعم از مرد و زن است. خطاب در اینجا، به جناب آدم علیه السلام است، و این آیه در واقع یک آماده‌سازی است برای سکونت جناب آدم علیه السلام در زمین. مراد از جنت در اینجا، جنت بهشت خلد نیست، و نه باغی از باغ‌های زمین؛ چنان‌که بعضی گفته اند؛ بلکه مراد به این جنت، جنتی است که به عبارت بهتر میانگین جنت خلد و جنت غیر خلد است. چنان‌که در آیه شریفه دارد؛ و کلا منها رغدا.

2- مراد از اکل در آیه شریفه

مراد به اکل در اینجا، تنها خوردن نیست؛ بلکه مراد به این اکل، نماد تصرفات جناب آدم علیه السلام است. ای آدم تو و همسرت در بهشت ساکن شوید و در آن تصرف کنید از هر قسمتی که می‌خواهید. نهیی هم که در اینجا آمده است، تنها نهی از خوردن یا تصرف کردن نیست؛ بلکه همه تصرفات برای همه حضرت آدم علیه السلام و همسرش است.

3- مراد از شجره در آیه شریفه

این درخت ممنوعه‌ای که در اینجا هست، و لا تقربا هذه الشجرة، این شجره هم چگونه درختی است؟

ظاهراً این شجره در روایات مختلف داریم؛ حنطه باشد یا چیز دیگری است. یا حضرت حق می‌خواستند ثابت کنند در اینجا باید خدا اطاعت شود.

قلنا، جمعش برای تعظیم و تفخیم است. سکون هم در مقابل اضطراب و ناآرامی است. می‌شود گفت از این خطاب استفاده می کنیم که مسکن هم مایه سکونت و هم مایه آرامش است. چنان‌که در آیات دیگر هست؛﴿خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَكِّيهِم بِهَا وَصَلِّ عَلَيْهِمْ إِنَّ صَلاَتَكَ سَكَنٌ لَّهُمْ﴾.[2] تعبیر زیبایی است. ﴿وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إِلَيْهَا﴾.[3] و کلوا منها حیث شئتم؛ از اینها استفاده می‌شود که ذات باری تعالی در این آیات برایشان سکونت حضرت آدم و حوا علیهما السلام در بهشت، مطلوبیت خاص دارد. ممنوعیت از شجره منهیه هم برایشان یک مطلوبیتی دارد. برای همین است که معمولاً در سکنی آرامش و سکینت هم مطلوبیت دارد. آنچه باعث شود که سکونت و سکینه‌ای نباشد؛ و به عبارتی ناآرامی باشد، نا مطلوب است. شاید بشود گفت که همه اینها جزو چیزهایی است که نهی شده است. حضرت حق می‌خواهند بفرمایند آدم و همسرش ساکن در بهشت شدند، و هرچه میل دارند می‌توانند استفاده کنند که دلیل بر تصرفاتشان است از هر قسمتی که می‌خواهند ولی این درخت را نباید به آن نزدیک شد.

این شجره چه درختی است؟

در روایات مختلف مصادیق مختلفی برایش در نظر گرفته شده است که در تفسیر روایی خواهیم رسید ان شاء الله.