ادله‌ی قرعه/قرعه /بانکداری اسلامی (شرکت)

موضوع: بانکداری اسلامی (شرکت)/قرعه /ادله‌ی قرعه

1- بحث اخلاقی (مودت)

1.1- عرض تبریک به مناسبت ولادت امام رضا (علیه‌السلام)

ایام ذیقعده، متبرک به وجود نازنین حضرت امام رضا (علیه‌السلام) است. در محضر حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) هستیم. ولادت حضرت امام رضا (علیه‌السلام) را محضر خواهر مکرمشان تبریک عرض می‌کنیم. خاضعانه و خاشعانه عرض می‌کنیم که بین این دو بزرگوار _ اگر در یک جمله بگوییم _، محبت حاکم است؛ محبتی که مودت است.

1.2- تفاوت بین محبت و مودّت

گفتیم فرق بین محبت و مودت این است که محبت، دوستی مطلق است و اما مودت، دوستی با کیفیت و با معرفت و در یک جمله، دوستی با هزینه و زحمت است. محبت با زحمت. تعبیر دیگری نداریم. انسان باید هزینه کند؛ هم هزینه‌ی جسمانی و هم هزینه‌ی معنوی. بین این خواهر و برادر، این محبت حاکم است.

1.3- نسبت بین عالم ظاهر و عالم غیب

جایی که محبت حاکم باشد، یک ارتباطات خاصی حاکم است. ملاحظه می‌فرمایید که با ابزارآلات دیجیتالی اینجا صحبت می‌کنیم و جای دیگر شنیده می‌شود؛ امواجی که حامل ارتباطات است. تمام ارتباطات عالم تا مرکزی و ممرّی و معبری و مبدئی و مقصدی نباشد، هیچ نتیجه‌ای ندارد. این دستگاه‌ها اگر ارتباط با مرکز نداشته باشد، هیچ فایده‌ای ندارد. ما الآن گسسته نیستیم؛ پیوسته هستیم. این پیوستگی ما گاهی در اقلّ اقلّ اقلّش ظهور دارد. در اکثر اکثر اکثر و ادوم ادوم ادوم و اعز اعز اعز و اجل اجل اجل این ارتباطات نا‌مرئی است. کشف این ارتباطات نامرئی با انسان و من و شماست. نظام ملک و ملکوت آن‌قدر به هم پیوسته است که این پیوستگی ظهورش در کمترین‌ها و اقل‌ها است، دیده شدنش در کمترینش است؛ بیشترین آن در بطون آن است؛ در نادیدنی شدن و لمس و حس نشدن است. مقایسه‌ی عالم شهادت و عالم ظاهر در مقایسه با عالم غیب، بسیار ناچیز است. آن چیزی که ما مأمور به آن هستیم، گرچه به ظاهر باید مؤمن باشیم، ولی مؤمنین کسانی هستند که ﴿الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ﴾[1] باشند. این ارتباط معنوی است.

1.4- ارتباط خاص حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) و امام رضا (علیه‌السلام)

بین حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) _که مظهر «یا من هو شأنٍ مِنَ الشأن» هستند _ و حضرت امام رضا (علیه‌السلام)، بده‌بستان‌های خاصی است. اگر به این مودّت برسیم آثار خاصی دارد.

1.5- چند راهکار برای ارتباط با معصومین (علیهم‌السلام)

چند کار را انجام بدهید:

    • حداقل صلوات رضویه را داشته باشید.

    • سلام به ائمه (علیهم‌السلام) و امام حسین (علیه‌السلام) و امام رضا (علیه‌السلام) و امام زمان (علیه‌السلام) بعد از نمازها داشته باشید. این، یعنی ما مانند ابزارهای مرتبط با مرکز مفید می‌شویم؛ ولی اگر در این نغمه ارتباطی نداشته باشیم، آن بهره‌وری را نمی‌توانیم داشته باشیم. ﴿قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى﴾.[2] بر اساس این آیه، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌و‌سلم) فرمودند: اگر من را دوست دارید، مودت ذی القربی داشته باشید. من اجری نمی‌خواهم؛ ولی اگر می‌خواهید اجری و پاداشی بدهید، مودت ذی القربی داشته باشید؛ مودت ذی القربی، یعنی در این مسیر محبت حرکت نمائید. اتوبان محبت، یک اتوبان و شاهراه خاصی است.

2- گزیده‌ای از جلسات گذشته

در بحث مشارکت و هزینه‌های کارشناسی گفتیم اگر قراردادی دارند، به آن عمل کنند. پشنهاد می‌شود شرکای محترم این قرارداد را از اول داشته باشند و محکم ببندند. از اول دعوای خود را حل کنند و پیشگیری کنند. اگر این چنین نشد، ببینند هزینه‌ی کارشناسی متداول در عرف چگونه است؟ اگر با کارشناس قرارداد داشتند، طبق آن عمل کنند؛ وگرنه اُجرة المثل بدهند و در غیر این صورت باید قرعه زده شود. «القرعة لکل أمر مشکل».[3] گرچه شاید قرعه، امر ضمنی باشد ولی عنوانی است که در موارد زیادی کاربرد دارد. رساله‌ای در باب قرعه داریم که تقدیم می‌کنیم.

3- مفهوم‌شناسی قرعه

ماده‌ی «قرعه» در قرآن آمده است. ﴿الْقَارِعَةُ﴾[4] ﴿مَا الْقَارِعَةُ﴾[5] ﴿وَمَا أَدْرَاكَ مَا الْقَارِعَةُ﴾؛[6] «قرع» به معنای کوبندگی است.[7] قرع الباب، در قدیم کوبیدن درب بود. «دقّ الباب»، جای زنگ‌های امروزی است. درب‌های قدیمی دو تا کوبه داشت؛ سمت راست و سمت چپ. سمت راست، دقّ الباب مردانه بود و سمت چپ، دقّ الباب زنانه. صدایش فرق داشت. معلوم بود کسی که آمده خانم است، یا آقا. در حرم‌ها هم رعایت می‌شد. الآن آیفون تصویری است. قرعه در اصطلاح، یعنی انسان با ابزارآلات، چیزی که برایش مجهول است، معلوم کند، یا مکشوفی را به دست آورد.

4- تاریخچه‌ی قرعه

خدا درجات اساتید ما را متعالی کند. روح‌شان شاد. تاریخ مباحث در موضوع بحث، خیلی مؤثر است. تاریخ اولین قرعه را نمی‌دانیم؛ ولی می‌دانیم برای حل نزاع بین افراد بوده است.

4.1- حکایت ارث سید مرتضی و سید رضی (رحمهماالله)

مرحوم سید مرتضی و سید رضی از کتاب‌شان، 13 کتاب به آن‌ها ارث رسید. یک به یک برداشتند و یکی اضافه آمد. یکی از برادران گفت: «قرعه بزنیم». دیگری گفت: «هر کس نماز شبش ترک نشده است، بردارد».

4.2- حکایت مدرسه عباس‌قلی‌خان مشهد

در مدرسه‌ی عباس‌قلی‌خان مشهد هم پدر، پسر را صدا زد و گفت: «می‌خواهم مالی بگذارم باقی باشد». سفارش‌ها را کرد. صبح زود بچه آمد و به پدر گفت: «با شما سخن مهمی دارم». پدر گفت: «بپرس». پسر گفت: «شما گفتی وقف کن؛ ولی چرا خودت الآن انجام نمی‌دهی»؟ پدر گفت که وقتی که مردم برای افتتاح مدرسه آمدند، راز آن را می‌گویم. جمعیت را جمع کردند شروع کنند کلنگ مدرسه بزنند. پدر گفت: «کلنگ مدرسه را کسی بزند که نماز شبش ترک نشده باشد».

5- جواز قرعه‌ی ابتدایی

ورود قرعه را متفرع بر نزاع نمی‌دانیم؛ مانند صلح بدوی هم می‌تواند باشد. گاهی برای حل نزاع و اختلاف است؛ ولی گاهی برای به دست آوردن چیزی است؛ برای کشف مجهولی، یا مانند آن.

6- ادله‌ی قرعه

آیا تأیید از ائمه معصومین (علیهم‌السلام) هم در قرعه لازم است، یا تأیید عرف کافی است؟

به نظر ما ادله‌ی ثلاثه در قرعه هست: قرآن، روایات که در حد تواتر و قابل استناد است،‌ اجماع هم دلیل مستقل نیست. دلیل عقل هم به تلازمی که شاید به اجرای عدالت نزدیک باشد، شاید حکم عقل را داشته باشد؛ نه به عنوان مستقل عقلی؛ بلکه به عنوان اینکه عقل می گوید اجرای عدالت لازم است و ظلم قبیح است و یکی از راه‌های برون‌رفت از ظلم، قرعه است؛ ولی آنچه بیشتر مورد استشهاد ما قرار می گیرد، بنای عقلا و سیره‌ی عقلا است که این سیره و بنای عقلا در قرعه لازم الاجرا است.

7- عناوین دیگر مربوط به قرعه

آیا قرعه از امارات است و کاشفیت دارد یا از اصول عملیه است؟

در قرعه فرقی بین مقلِّد و مقلَّد نیست؛ در نتیجه این کار، همه‌جایی و همگانی است؛ نه تنها بین ذوی العقول و بالغ‌ها حتی در مواردی بین بچه‌ها نیز رایج است.

طریقه‌ی اجرای قرعه تخصیصی است، یا تمثیلی؟ خواهیم رسید.