موضوع: کتاب الديات/فصل سوّم: دیه منافع /مسأله سوّم: دیه بینایی «1»

(الثالث):

(في ذهاب الإبصار) من العینین معا (الدیة) و في ضوء کلّ عین نصفها.

(الثالث)

مسأله سوّم: دیه بینایی

این مسأله نیز در قالب چند مطلب مستقلّ مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد و آن مطالب عبارتند از:

    1. حکم از بین بردن بینایی؛

    2. طرق اثبات ادّعای از بین رفتن بینایی؛

    3. حکم کاهش بینایی؛

    4. حکم از بین بردن یا کاهش بینایی بر اثر جنایت دیگر.

(في ذهاب الإبصار)

بیان مطلب اوّل: حکم از بین بردن بینایی

هرگاه شخصی بینایی دیگری را از بین ببرد و امکان قصاص وجود نداشته باشد یا مجنیّ علیه مطالبه قصاص نداشته باشد، دیه بر عهده او ثابت می‌گردد. مقدار دیه از بین بردن بینایی یک چشم، مطابق قاعده نصف دیه کامل و دو چشم، دیه کامل است لذا مصنّف و شارح در این زمینه می‌فرمایند: «في ذهاب الإبصار من العینین معا الدیة و في ضوء کلّ عین نصفها».

البته همان‌طور که بسیاری از فقهاء مانند محقّق حلّی در شرائع الإسلام[1] بیان نمودند، استقرار دیه در این مسأله نیز در صورت ناامیدی از بازگشت بینایی است و چنانچه اهل خبره و کارشناس بازگشت بینایی را پس از سپری شدن مدّتی معیّن احتمال دهند، باید تا آن مدّت صبر شود و در صورت بازنگشتن بینایی، دیه استقرار می‌یابد و در صورت بازگشت، ارش مدّت زمانی که بینایی نداشته ثابت می‌شود؛ به همین جهت تمام مباحث مذکور در این زمینه، در دیه شنوایی، در این مسأله نیز جاری می‌گردد و وجه عدم بیان این قید از جانب مصنّف و شارح در ما نحن فیه برای ما روشن نیست.

بیان سه فائده

1) این حکم مورد اتّفاق همه فقهاء بوده و اختلافی در آن وجود ندارد و روایات عامّه و خاصّه مانند روایت ابراهیم بن عمر[2] که در گذشته بیان شد دلالت بر این حکم دارند لذا صاحب جواهر بعد از نقل حکم مذکور از مرحوم محقّق می‌فرمایند: «بلا خلاف أجده فیه، بل الإجماع بقسمیه علیه، مضافا إلی النصوص عموما و خصوصا»[3] .

قانون‌گذار نیز در قالب مادّه ۶۸۹ در این زمینه می‌فرماید: «از بین بردن بینایی هر دو چشم، دیه‌ی کامل؛ و از بین بردن بینایی یک چشم نصف دیه‌ی کامل دارد».