عبارت جواهرالکلام/دیه مغلظه /کتاب الديات
موضوع: کتاب الديات/دیه مغلظه /عبارت جواهرالکلام
عبارت جواهر الکلام ۱
جهت استفاده بیشتر از متون علمی چند جلسه ایی به بررسی متن جواهر الکلام[1]
خواهیم پرداخت.
عبارت جواهر الکلام ۲
عبارت جواهر الکلام در این باب چنین آغاز میشود:« ولو قتل في الشهر الحرام رجب وذي القعدة وذي الحجة والمحرم ، ألزم دية وثلثا من أي الأجناس كان تغليظا بلا خلاف أجده بل الإجماع بقسميه عليه ، بل المحكي منهما صريحا فضلا عن الظاهر مستفيض أو متواتر ، بل في المسالك أن به نصوصا كثيرة »[2]
که اصناف ششگانه را در محل خود بتفصیل بحث نمودیم.خلافی در آن نیست. همچنین این فتوا محل اجماع است(منقول و محصل).خبر مستفیض از اقسام خبر واحد است که از سلسله سند بیشتراست ولی به تواتر نمی رسد.و درادعای وجود اخبار کثیره در دروس گذشته به تفصیل بحث شده.
مرحوم صاحب جواهر در ادامه می فرماید:«وفي محكي الخلاف نسبته إلى إجماع الفرقة وأخبارها ، وإن كنا لم نعثر إلا على خبر كليب الأسدي سألت أبا عبد الله عليه‌السلام عن الرجل يقتل في الشهر الحرام ما ديته؟ قال : دية وثلث وخبره الآخر سمعت أبا عبد الله عليه‌السلام يقول من قتل في شهر حرام فعليه دية وثلث الحديث ، اللهم إلا أن يكون قرء ما تسمعه من النصوص الآتية في الحرم بلفظ الجمع على إرادة الأشهر الحرم ، بل ربما كان ذلك عذرا للمصنف وغيره ممن أنكر وجود دليل على إلحاق الحرم بالشهر الحرام ، فإنه من المستبعد عدم رؤيتهم للنصوص المزبورة مع وجودها في المجامع العظام ، وعلى كل حال ففيهما الكفاية لإثبات مثله بعد ما عرفت ، والله العالم»[3]
.
ایشان نیز مطلب را از خلاف شیخ با ادعای وجود اخبار و اجماع اصحاب بیان نموده،که در جای خود به نفصیل در باره چنین ادعاهایی از شیخ در کتب خلاف توضیح داده اییم.البته مصنف اعتراف می نماید جز خبر کلیب اسدی دلیلی دیگری بر این حکم نیافتیم.گرچه ملا احمد محقق اردبیلی متوفای ۹۹۳ در مجمع الفائدة و البرهان روایات کلیب اسدی را ضعیف می داند،در نتیجه ایشان حتی همین روایت را هم جهت استدلال به این حکم ندارد؛ و فقط اجماع در دست خواهد داشت؛ گرچه اجماع هم چنان که از علامه شوشتری در النجعه نقل نمودیم متزلزل و محل شبهه است.
«اللهم» جمله معترضه است و در جایی می آید که نکته قبلی را بیان نمودیم ولی باز هم خیلی قابل اتکا نیست؛ در اینجا دو نکته دارد: اول دو خبر کلیب در حقیقت یک خبر است؛ و دوم در خود خبر کلیب هم می توان خدشه نمود.
در ادامه میگوید اختلاف قرائت در یکی از این روایات، در کلمه حُرُم را میتوان عذری برای مرحوم مصنف (محقق حلی) که در شرایع و نکت النهایه وجود دلیل را در الحاق حرم به ماه های حرام را منکر گردیده دانست.و این دو روایت برای اثبات مثل این حکم بعد از وجود اجماع.
[1] مرحوم شیخ محمد حسن نجفی جواهری کتاب جواهر الکلام و باب دیات را در شب قدر به اتمام می رساند، و چنین میگوید:« تم كتاب جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام في مسائل الحلال والحرام في ليلة الثلثاء ثلاثة وعشرين في شهر رمضان المبارك، ليلة القدر التي كان من تقدير الله تعالى فيها أن يتفضل علينا بإتمام الكتاب المزبور ورجائنا منه قبوله والعفو عما وقع منا من تقصير فيه، وأن انتفعنا به في الدنيا والآخرة، وأن يجعله خالصا لوجهه الكريم، وأن يكتبه في حسناتنا، وأن يرفع به درجاتنا، من سنة الألف والمأتين والأربع والخمسين من الهجرة النبوية على مهاجرها ألف ألف صلاة»که خود نشان از دأب علماء در ارزش تعلم و پژوهش در شب قدر می باشد، گرچه روایتی در این فضیلت در دست نداریم، اما گفتار و اشارات علماء چون شیخ صدوق مشعر به ایم مطلب می باشد.همچنین علامه طباطبایی صاحب تفسیر المیزان فرمود این اثر را در لیلة القدر به پایان رساندم. مرحوم محمد تقی بروجردی صاحب نهایة الافکار نیز می گوید این کتاب را در شب قدر به اتمام رساندم. آیت الله العظمی جوادی آملی در چند جا از کتاب تفسیر تسنیم می گوید تصحیح و یا نگارش این قسمت در شب قدر انجام گردیده. از آیت الله سید محمد شیرازی در کتاب خواطر و مذکرات نقل میشود در شب قدر در کربلا از آیت الله حاج آقا حسین قمی درس می گرفتیم.ارزش کتاب جواهر بسیار بالاست برای هر محقق فقیه و حقوقدان به عنوان نمونه: دکتر محمد جعفرلنگرودی صاحب کتاب ترمینولوژی حقوق می گوید، دو بار کتاب جواهر الکلام را از اول تا آخر خواندم و فیش برداری کردم؛ البته قلم مرحوم صاحب جواهر کمی سنگین است، لذا مرحوم آیت الله هاشمی شاهرودی کتاب «الجواهر الکلام فی ثوبه الجدید» را ارائه نموده که در بیست جلد چاپ شده.شهید مطهری حکایتی از مواجهه «فاضل دربندی» صاحب کتاب«اسرارالشهادة» که فقیه و مجتهد هم بوده و کتابی در فقه به نام «خزائن الاحکام» دارد، ومعاصر صاحب جواهر بوده بیان می کند: روزی فاضل میبدی با صاحب جواهر ملاقات نمود و گفت: شنیدم شما «جواهری» نوشته ایید؛آیا خِزائن ما را دیده ایید؟ از جواهرات شما در خزائن ما زیاد است! شهید مطهری ادامه میدهد بله جناب دربندی ازاین جواهرات در خزائن شما زیاد بوده که تا کنون جواهر ده ها بار چاپ شده ولی خزائن شما یکبارهم چاپ نشده.مرحوم سید محمد حسن صدر آن علامه بزرگ میگوید: همیشه در فکر بودم که چطور در دوره ایی که صاحب جواهر این کتاب را می نوشت و بیش از بیست فقیه دیگر هم در همان زمان شرایع را شرح می نمودند؛ هیچکدام چنین ماندگار نشد و جواهر چنین ماندگار شد؟ در این فکر بودم تا یکی از شاگردان صاحب جواهر را دیدم و حکایتی نقل نمود: به دستور استاد(صاحب جواهر) به کاظمین برای تبلیغ رفته بودم.در بازار نساخین و وراقین بغداد، دیدم کتابی بسیار پر فروش است و بسیار استنساخ می شود.پرسیدم این کتاب چیست؟ که چنین پر طرفدار است. گفتند: جواهر الکلام گفتم اثر کیست؟ گفتند اثر شیخ محمد حسن نجفی!! یعنی همان استاد ما. از بغداد به نجف برگشتم و به استاد عرض کردم شما جواهر الکلام را تألیف نمودید و در اختیار مردم می دهید، اما به شاگردتان نسخه ایی از آن را نداده اید! استاد فرمود من اصلا فکر نمیکردم جواهر نسخه برداری شود، و از نگارش آن قصد کتاب درسی نداشتم. من این کتاب را برای خودم نوشتم، که وقتی به مزارات میروم پاسخ سوألات مردم را بدهم و اگر میخواستم کتاب درسی بنویسم مانند ریاض المسائل سید علی طباطبایی می نوشتم.و این اخلاص راز ماندگاری جواهر الکلام است.
