موضوع : دیه مغلظه/بررسی روایات دال بر تغلیظ دیه قتل در ماه‌های حرام 10/بررسی صحیحه کلیب اسدی ۹

در ادامه بررسی تنها دلیل روایی دیه مغلظه یعنی «صحیحه کلیب ابن معاویه اسدی» ،چه اینکه آیت الله فاضل لنکرانی در کتاب تفصیل الشریعه اشاره نمودند که فقط یک دلیل روایی بر دیه مغلظه داریم، در در بررسی سندی این تک روایت رسیدیم به «محمد ابن عیسی ابن عبید» که از کتاب «معجم رجال الحدیث» آیت الله العظمی خوئی ره به بررسی اقوال در مورد این راوی می پردازیم،و این غور و بررسی جهت تبیین «فلسفه تضعیف» این راوی است. که در جلسات قبل اشاراتی به آن داشتیم است.[1]

محمد ابن عیسی ابن عبید یقطینی(بخش هفتم)

لذا آیت الله العظمی خوئی ره با این عبارت و جه تضعیف شیخ ره را ریشه یابی میکند:« و الوجه في ذلك، أن تضعيف الشيخ كما هو صريح كلامه هنا و في فهرسته، مبني على استثناء الصدوق و ابن الوليد إياه من جملة الرجال الذين روى عنهم صاحب نوادر الحكمة[2] » یعنی تضعیف شیخ در کتاب فهرست؛بر پایه تضعیف مرحوم صدوق و همچنین ابن ولید استوار است که مرحوم محمد ابن عیسی را از رجال نوادر الحکمه استثناء کرده بود.

پس مرحوم مصنف ره چنین برداشت میکند:« و الذي ظهر لنا من كلامهما، أنهما لم يناقشا في محمد بن عيسى بن عبيد نفسه، فإنما ناقشا في قسمين من رواياته، [3] » این بزرگواران در نفس این راوی مناقشه ایی نکرده اند؛ بلکه مناقشه این افراد در خصوص دو دسته از روایات محمد ابن عیسی است یکی:« هما: فيما يروي صاحب نوادر الحكمة عنه بإسناد منقطع كما تقدم عن النجاشي و الشيخ في ترجمة: محمد بن أحمد بن يحيى، و إن كان كلام الشيخ هنا في فهرسته و إستبصاره خاليا عن ذلك، و لكنه لا بد من تقييده بما تقدم، [4] » روایات صاحب نوادر الحکمه[5] از ابن عبید با سند منقطع از یونس همانطور که از نجاشی و شیخ نقل نمود،گرچه شیخ در فهرست و استبصار به این مطلب تصریح نمیکند ولی حتما به آنچه گفته شد ملتزم است.در ادامه «أی عن یونس یرویه مرسلا[6] » به معنای روایات مرسل یعنی با سند منقطع از یونس؛چه اینکه همه علماء مرسلات «یونس ابن عبدالرحمن» را معتبر نمی دانند؛بلکه فقط عده ایی که قاعده اصحاب اجماع را قبول دارند مراسیل یونس را حجت می دانند[7] .

و دیگر:« و فيما ينفرد بروايته محمد بن عيسى عن يونس،[8] »متفردات او یعنی روایاتی که فقط او از یونس نقل نموده را استثناء نموده.در این مورد هم روش بسیاری از علماء این است که به متفردات عمل نمیکنند[9] .

و در غیر این دو مورد نه شیخ صدوق و نه مرحوم ابن ولید التزامی به ترک روایات محمد بن عیسی ندارند.و آیت الله العظمی خوئی ره چنین میگوید:« و الذي يكشف عن ذلك: أن الصدوق قدس سره تبع شيخه ابن الوليد في الاستثناء المزبور، فلم يرو في الفقيه و لا رواية واحدة، عن محمد بن عيسى، عن يونس، و قد روى فيه عن محمد بن عيسى، عن غير يونس، في نفس الكتاب في المشيخة في نَيِّف و ثلاثين موضعا غير ما ذكره في طريقه إليه، و هذا أقوى شاهد على أن الاستثناء غير مبتن على تضعيف محمد بن عيسى بن عبيد نفسه، و إنما هو لأمر يختص برواياته عن يونس، و هذا الوجه مبني على اجتهاد ابن الوليد و رأيه،[10] » کشف میشود از آنچه بیان شد اینکه صدوق در این استثناء از ابن ولید تبعیت کرده و هیچ روایتی در کتاب «من لایحضره الغقیه» از محمد ابن عیسی از یونس نمی آورد. در حالی که در همان کتاب از محمد ابن عیسی از غیر یونس روایت میکند در بیش از سی و چند مورد در خود کتاب و در مشیخه . پس این استثاء مذکور مبتنی بر ضعف خودِ محمد بن عیسی نیست بلکه مختص به روایات او از یونس است و این رای هم مبتنی بر اجتهاد و رای ابن ولید است.