موضوع: دیابت

اگر بیمار قندی، قند خون خود را کنترل نکند و به بدخوری و اضافه خوری ادامه دهد، کلیه های خود را از دست می دهد و محتاج به دیالیز می شود زیرا اوره ی خون در این صورت تصفیه نمی شود و بیمار دیالیزی هفته ای سه بار و هر بار حدود چهار ساعت باید دیالیز کنند. آنها قبل و بعد از دیالیز حالت تهوع دارند که باید مقداری نمک مزمزه کنند تا این حالت در آنها بهتر شود.

افراد مبتلا به دیابت سؤالاتی مطرح می کنند که به اجمال به چند مورد آنها پاسخ می دهیم.

سؤال اول:

در آزمایش خونی که به طور اتفاقی انجام داده ام قند خون من بالا گزارش داده شده است اما علائم ظاهری قند مانند زیاد آب خوردن، زیاد دستشویی رفتن، چاق بودن و امثال آن در من وجود ندارد. حال آیا فرزندان من نیز در معرض دیابت هستند؟ برای جلوگیری از دیابت باید چه کرد؟

جواب: حدود نود درصد دیابتی ها به دیابت نوع دوم مبتلا هستند. در این نوع دیابت، هرچند تشنگی، کاهش وزن، ادرار زیاد و مانند آن می تواند وجود داشته باشد ولی غالبا چنین افراد علائمی در خود نمی بینند و حتی ممکن است مبتلا به دیابت باشند ولی خود خبر نداشته باشند.

افزایش وزن، استرس، زیاد شدن وزن و کم تحرکی احتمال بروز این نوع دیابت را در فرزندان افزایش خواهد داد. دیابت را در بعضی موارد مانند کنترل وزن و دوری از استرس به شکل رفتاردرمانی و مشاوره ی روانی می توان رفع کرد اما اضافه وزن و مانند آن را نمی توان مداوا کرد.

عصبانی بودن عوارض مختلفی به دنبال دارد مثلا زن شیرده با عصبانیت و استرس مبتلا به کم شدن شیر و یا یبوست می شود. همچنین استرس موجب کم کاری غده ی پانکراس می شود در نتیجه فرد به دیابت مبتلا می شود.

سؤال دوم: مبتلا به دیابت هستند لطفا لیست برنامه ی غذایی دیابت را در اختیار من قرار دهید و راهنمایی بفرمایید که توصیه ی شما برای فرد دیابتی چیست.

جواب: دیابتی ها بر اساس وزن، سن، میزان فعالیت برنامه های غذایی متفاوتی دارند از این رو دادن رژیم یکسان به همه ی افراد دیابتی توصیه نمی شود.

اما اصول کلی رژیم غذایی افراد دیابتی را می توان به این شکل توضیح داد:

افزایش غذا از سه وعده ی غذایی تا سه میان وعده ی غذایی زیرا انسان بعد از قند و انسولین طبیعی مبتلا به ضعف می شود. بنا بر این باید یک کف دست نان یا غذایی از این قبیل بخورد.

دوم اینکه باید مقدار هر وعده غذا در او کاهش یابد.

از مواد غذایی مختلف در هر وعده غذا استفاده شود.

لبنیات در او کم چرب باشد. می توان صبح شیر با یک قاشق عسل بخورد.

حبوبات را مصرف کند ولی پوست آن چون ایجاد نفخ می کند را مصرف نکند.

سبزیجات و گوشت را نیز مصرف کند. بهتر است از راه مرغ بدون پوست، ماهی سفید یا قزل آلا استفاده کند و گوشت قرمز او بیشتر دست گوسفند باشد.

غذاهای آنها بیشتر بخارپز، آب پز و کباب پز باشد و از سرخ کردنی کمتر استفاده کنند. همچنین از تفت دادنی و بودادنی استفاده نکند.

مصرف مواد نشاسته ای مانند برنج، نان بدون سبوس، ماکارونی، سیب زمینی و مانند آن را باید کنترل شده مصرف کنند.

اگر دیابتی چاق است یا چربی بالا دارد مثلا تری گلیسیرید خون در او بالا است حتما باید موارد نشاسته ای را به حد اقل برساند یا نان را با سبوس بخورد. محدودیت مصرف چربی از چهل سال به بالا بیشتر از محدودیت مواد قندی است زیرا چربی ابتدا تبدیل به قند می شود و بعد به مصرف بدن می رسد. بهترین چربی برای دیابتی ها روغن زیتون خالص است که در بیست و چهار ساعت از یک تا دو قاشق غذاخوری بیشتر مصرف نکنند. روغن زیتون یا روغن کنجد کمتر در رگ ها رسوب می کند.

مصرف سبزیجات و سالاد مخصوصا کاهو باید در آنها زیاد باشد. فیبر اینها زیاد است و جلوی یبوست را می گیرد و همچنین از سرطان های روده جلوگیری می کند همچنین املاح مختلفی دارد و بدن را شاداب نگه می دارد همچنین چون بیشترین حجم معده را اشغال می کند جلوی پرخوری را می گیرد.

میوه ی موز، انواع سس ها را باید ترک کنند. سالاد کاهو و مانند آن را می توان از ماست کم چرب با مقداری آب لیمو مخلوط کرده به عنوان سس استفاده کنند. مصرف آب لیمو به مقدار زیاد تپش قلب را بالا می برد و از آنجا که بیماران دیابتی به مشکلات قلبی نیز مبتلا هستند باید در مصرف آب لیمو افراط نکنند.

همچنین توصیه می شود که مصرف نمک در آنها محدود شود.

الآن مصرف روزانه ی مردم در کشور ما ده گرم است و حال آنکه نباید از پنج گرم بیشتر شود. افراد دیابتی باید از آن هم کمتر مصرف کنند بلکه باید غذاها بی نمک باشد و فقط اول و آخر غذا از مقدار کمی از آن استفاده کنند تا بزاق دهان فعال شود زیرا یک سوم هضم غذا در دهان است. بنا بر این به مشکل هاضمه مبتلا نمی شوند و پوست آنها هم شفاف بماند. البته نباید نمک را ترک کرد زیرا برای ضربان قلب به آن احتیاج است.

همچنین باید از قند شیمیایی که گاه تا دویست برابر قند طبیعی قند دارد اجتناب کرد. مثلا از نوشابه های، بستنی ها، نوشمک ها، آب میوه های شیمیایی و مانند آن اجتناب کرد. اگر قند طبیعی در دست نیست یک سوم حبه ی قند کافی است. اما قندهای طبیعی مانند انگور، مویز، خرما، عسل، عناب، کشمش و مانند آن بهترین چیز است.

نوشیدن یک تا دو فنجان چای در طول شبانه روز با یک حبه ی کوچک کافی است.

افراد دیابتی نباید بدون تحرک باشند و همچنین نباید خود را خسته کنند و یا بار سنگین بلند کنند. بهتر است آنها ورزش های ملایم در محیط باز انجام دهند. همچنین در سطوح صاف ورزش کنند و کوه نوردی برای آنها مناسب نیست. ورزش را باید هر روز و به مدت بیست تا سی دقیقه انجام دهند. همچنین است استفاده از دوچرخه ی ثابت در هوای باز. ورزش را باید از سبک و نرمش شروع کنند. پیاده روی، هروله، دوچرخ سواری، شنا و مانند آن مفید است. بعد از مقداری ورزش باید کمی میان وعده ی غذایی مصرف کند و الا ضعف او را فرا می گیرد.

سؤال: من علاوه بر دیابت به فشار خون، چربی بالا و به چاقی شکمی نیز مبتلا هستم. اما هنوز به بیماری قلبی مبتلا نیستم.

جواب: عوارض قلبی در دیابتی ها می تواند بدون علامت باشد و اگر دیابتی مبتلا به فشار و چربی خون باشند (که در نتیجه چربی در رگ ها و شریان های قلبی رسوب می کند) ابتلاء بیماری قلبی در آنها به شکل تصاعدی بالا می رود بنا بر این علاوه بر قند باید فشار خود را نیز کم کنند و چربی را نیز کنترل نمایند. بنا بر این چربی مصرف نکنند. روغن جامد، خامه، موز و مانند آن را کم و یا حذف کنند. البته سیب قند خون را بالا نمی برد و در بیست و چهار ساعت می توان یک عدد سیب یا یک استکان آب سیب تازه مصرف کرد. همچنین باید وزن را کاهش داد.

مصرف آسپرین هشتاد میلی گرمی برای این که غلظت خون او بالا رود مفید است. همچنین باید نزد متخصص رود و قلب خود را چک نماید. در کشور ما چهار میلیون و پانصد هزار نفر چاق هستند که اگر آن را مداوا نکنند به درصد دیابتی های کشور افزوده می شود.

سؤال چهارم: به دیابت مبتلا هستم و شب ها دست و پاهای بدنم گز گز می کند و پاهایم درد می کند.

جواب: دیابت به رشته های عصبی بدن مخصوصا در پاها آسیب می رساند. برای جلوگیری از آن باید قند خون را کنترل کرد.

باید توجه کرد که غلظت خون نباید بالا رود و گردش خون نباید در بدن کند شود و الا این موجب تراخی خون در تصفیه شدن می شود و درصد کراتین و اوره در خون بالا می رود. بنا بر این اگر کسی کم تحرک است باید آن را کنار بگذارد. کم تحرکی موجب کندی حرکت خون می شود در نتیجه رگ بدن به کبودی می گراید. بنا بر این باید تحرک کرد و یا باید بدن را ماساژ دهد. ماساژ بدن رو به پائین موجب سرعت دادن به خون تمیز در سرخ رگ ها می شود و رو به بالا موجب برگشت سریع خون به ورید ها می شود. گاه این کار را با حرارت مانند لامپ های قرمز انجام می دهند (مخصوصا در سکته ای ها). موقع خواب باید پا را کمی بالا نگه داشت و الا برگشت خون به پا ضعیف می شود. همچنین باید دست و پا را بعد از هر مدت تکان داد.

سؤال پنجم: در شروع دیابت مبتلا به تاری دید شدم و بعد که قند خون را کنترل کردم این تاری برطرف شد حالا آیا باید به شکل متناوب به چشم پزشک مراجعه کنم؟

جواب: در شروع دیابت بر اثر افزایش و یا افت ناگهانی قند، عدسی چشم تورم پیدا می کند و اختلال دید رخ می دهد. یعنی فشار داخلی چشم بالا می رود. اگر قند خون اصلاح نشود به مرور زمان آثار سوء در عروق چشم رخ می دهد و کلیه ها دچار آسیب می شود. از آنجایی که ممکن است علائم مشکل در چشم و کلیه در ابتدا ظاهر نشود باید اینها را به شکل متناوب و یا لا اقل سالی یک بار به چشم پزشک مراجعه کنند.