درس خارج فقه استاد عباسعلی زارعی سبزواری

موضوع: حج/استطاعت

فرع سوم: اجزا و عدم اجزا حج شخصی که قبل از احدالموقفین استطاعت مالی پیدا می‌کند از حجة الاسلام

در این فرع سه صورت متصور است:

صورت اول: در زمان تهیه مقدمات حج، مستطیع نیست و قبل از رسیدن به میقات یا در میقات و قبل از احرام استطاعت پیدا می‌کند در این صورت بلااشکال این حج مجزی از حجة الاسلام است چون استطاعت مالی شرط برای حج در تهیه مقدمات آن نمی‌باشد.

صورت دوم: بعد از ورود به احرام استطاعت مالی پیدا کند. حکم در این صورت حکم صورت دوم در مسأله قبل است.

صورت سوم: بعد از احرام و انجام برخی از مناسک حج و قبل از احد الوقوفین استطاعت مالی پیدا کند آیا مُدرِک الحج محسوب می‌شود و حج او مجزی از حجة الاسلام است؟

حضرت امام می‌فرماید همانطوری که اگر شخص قبل از احدالموقفین بالغ می‌شد حج او مجزی از حجة الاسلام بود همچنین اگر قبل از احدالموقفین استطاعت مالی پیدا کند حج او مجزی از حجة الاسلام است و نسبت به حجة الاسلام تکلیفی نخواهد داشت. «و كذا لو حج مع فقد الاستطاعة المالية.» علی الظاهر مستند این قول همان است که مستند اجزا در فرع دوم عندالمشهور بیان شد یعنی روایات معتبره‌ای ثابت می‌کند اگر عبد برای حج مُحرِم شود و قبل از احدالموقفین آزاد گردد حج او مجزی از حجة الاسلام است و بعد از الغا خصوصیت از مورد این روایات می‌توان این اجزا را در هر موردی که شخص ناقص باشد و شروع به حج کند و قبل از وقوف در مشعر و یا عرفات به کمال برسد تسری داده و اجرا کرد.

پاسخ این استدلال در ذیل فرع دوم داده شد که اصل اجزا و کفایت یک عمل از عمل دیگری بر خلاف قاعده است و لذا اثبات کفایت یک عمل از عمل دیگر و اثبات جایگزینی به جای عمل دیگر احتیاج به دلیل خاص دارد و در مانحن فیه چنین دلیلی وجود ندارد چون الغا خصوصیت باید به صورت قطعی باشد و در صورتی که ظنی باشد تفاوتی با قیاس نکرده کما اینکه در مانحن فیه الغا خصوصیت از مورد عبد قطعی نیست بلکه محتمل و ظنی می‌باشد و چه بسا برای عبد خصوصیتی باشد که ما شناختی نسبت به آن نداریم لذا استدلال به الغا خصوصیت برای اثبات اجزا حج کسی که مستطیع نبوده و قبل از احدالموقفین مستطیع شده از حجةالاسلام استدلال قابل قبولی نمی‌باشد و بلکه می‌توان گفت که دلیل بر عدم اجزا وجود دارد.