درس خارج فقه استاد عباسعلی زارعی سبزواری

موضوع: حج/استطاعت /انجام حج ندبی با اعتقاد به عدم بلوغ

فرع پنجم: اجزا و عدم اجزا حجی که با اعتقاد به عدم بلوغ به صورت ندبی انجام گرفته و بعد از انجام، خلاف آن روشن شده، از حجةالاسلام

اگر شخصی معتقد به عدم بلوغ خود باشد و با این وجود اقدام به انجام حج به صورت ندبی و مستحبی نماید و بعد از انجام مناسک حج بفهمد که بالغ بوده، آیا حج انجام گرفته مجزی از حجة الاسلام است؟

حضرت امام در رابطه با این فرع می‌فرماید: «ففيه تفصيل مرّ نظيره» در خصوص حکم این مسأله تفصیلی وجود دارد که در ذیل مسائل گذشته مربوط به شرائط وجوب حج مطرح شده است.

مقصود ایشان از تفصیل این است که این مطلب از دو حالت خارج نیست:

1. یا پس از انجام مناسک حج معلوم می‌شود که قبل از وقوف به عرفات بالغ شده است؛

2. یا معلوم می‌شود که بعد از وقوف به عرفات بالغ شده است.

در صورت اول، این حج مجزی از حجة الاسلام است به دلیل قاعده‌ای که می‌گوید «من ادرک الوقوف فقد ادرک الحج» یعنی اگر کسی وقوف به عرفات - بنا بر نظری - و وقوف به مشعر – بنا بر نظری دیگر - جامعاً للشرائط درک کند کل حج را جامع شرائط درک کرده است که نظر حضرت امام1 این است که قبل از وقوف به مشعر بالغ شده باشد لذا اگر در عرفات هم بالغ نشده باشد باز هم مجزی است اما اگر بعد از وقوف در عرفات یا بعد از وقوف در مشعر بالغ شده باشد حج را درک نکرده و مجزی نیست.

در حقیقت فرمایش حضرت امام «مرّ نظيره» اشاره به مسأله ششم دارد مبنی بر اینکه: «لو حج الصبي المميز و أدرك المشعر بالغا و المجنون و عقل قبل المشعر يجزئهما عن حجة الإسلام‌ على الأقوى و إن كان الأحوط الإعادة بعد ذلك مع الاستطاعة.»[1]

فرع ششم: استقرار و عدم استقرار حج بر شخصی که اعتقاد به عدم بلوغ داشته و حج را ترک کرده اما بعد از موسم حج خلاف آن روشن شده

اگر کسی معتقد به عدم بلوغ خود بوده و بر همین اساس، حج را در آن سال ترک کرده با وجود اینکه تمام شرائط دیگر را داشته و مستطیع بوده است ولی بعد از اتمام مناسک حج و گذشتن موسم حج معلوم شود که بالغ بوده، آیا حج بر این شخص مستقر شده و باید در اولین فرصت پیش آمده به حج برود یا حج بر او مستقر نشده و در صورتی که در سال بعد شرائط دیگر وجوب حج موجود باشد انجام دهد؟

بحث درباره این فرع در دو مقام قابل تعقیب است:

مقام اول: بحث از حکم به استقرار حج و عدم آن در صورتی است که ترک حج بخاطر اعتقاد به عدم بلوغ باشد.

مقام دوم: موضوع استقرار حج چیست؟ و اساساً استجماع شرائط تا چه زمانی در استقرار حج معتبر است؟