درس خارج فقه استاد محمد یزدی

موضوع: مسأله ی نسب

تلخص مما ذکرناه که با چند مبنا می توان حکم مسأله را به دست آورد.

اول اینکه مطابق قاعده ی اصولیه که مورد قبول تمامی فقهاء است اصل در شبهات حکمیه جواز است.

دوم اینکه بین «ماء الرجل» و بین «ما یؤخذ من ماء الرجل» فرق است. افراغ ماء الرجل در رحم غیر حلال حرام است. ولی دومی اشکال ندارد.

سوم اینکه هر موردی که در نظام طبیعت شرعا می توان اسپرم و تخمک را با هم ترکیب کرد در صنعت هم حلال است و الا در صنعت هم حرام می باشد. حرمت آن در صنعت به سبب مسأله ای نسب است که این کار نسب را بر هم می زند نه به سبب عدم حفظ فروج و مانند آن. بنا بر این نطفه ی انسان را نمی توان با محارم او مانند مادر و خواهر در صنعت مخلوط نمود.

امام قدس سره در تحریر الوسیله دو صورت را ذکر کرده اند و فرموده اند که ممکن است در آینده محقق شود. ما می گوییم: یکی از آن هرگز محقق نخواهد شد.

یکی این است که در علم صنعت، بتوان شرایط رحم استیجاری را در آزمایشگاه فراهم کرد. همان گونه که در مورد مرغ این کار را انجام می دهند و مرغ را در محیط آزمایشگاهی پرورش می دهند تا جوجه تولید شود.

در آخر تحریر جلد دوم تعدادی از مسائل مستحدثه مطرح شده است. از جمله می فرماید: مسألة 6 - للتلقيح والتوليد أنواع يمكن تحققها في المستقبل: منها - أن تؤخذ النطفة التي هي منشأ الولد من الأثمار والحبوب ونحوهما وبعمل التلقيح بالمرأة تصير منشأ للولد، ومعلوم أنه لا يلحق بغير أمه، وإلحاقه بها أضعف إشكالا من تلقيح ماء الرجل[1] . (این فرض به نظر ما هرگز در آینده محقق نخواهد شد.)

آیات شریفه در این مورد متعدد است ﴿وَ هُوَ الَّذي مَدَّ الْأَرْضَ‌ وَ جَعَلَ فيها رَواسِيَ وَ أَنْهاراً وَ مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ جَعَلَ فيها زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ﴾[2] بنا بر این اگر دو زوج در کار نباشد چیزی به وجود نمی آید. حتی در میان درختان نیز درخت نخل به همین شکل است. درخت خرما یک سری خصوصیات انسانی را دارا است مثلا اگر زیر آب رود خفه می شود.

در آیه ی دیگر دلالت بیشتری وجود دارد که می خوانیم: ﴿وَ مِنْ كُلِ‌ شَيْ‌ءٍ خَلَقْنا زَوْجَيْنِ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ﴾[3] همچنین خداوند می فرماید: ﴿وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا طائِرٍ يَطيرُ بِجَناحَيْهِ إِلاَّ أُمَمٌ‌ أَمْثالُكُمْ‌﴾[4] یعنی همه مانند شما دارای روح هستند و حیات دارند.

حتی خداوند می فرماید: اگر تمامی انسان ها جمع شوند نمی توانند یک مگس را به صورت زنده خلق کنند: ﴿يا أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ الَّذينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَنْ يَخْلُقُوا ذُباباً وَ لَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَ إِنْ يَسْلُبْهُمُ الذُّبابُ شَيْئاً لا يَسْتَنْقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَ الْمَطْلُوبُ﴾[5]

حضرت مسیح هم که مرده ها را زنده می کرد و یا پرنده ای گلین را تبدیل به پرنده ای واقعی می کرد این را به اذن الله انجام می داد.

به هر حال انسان که شاخص ترین افراد در میان موجودات است ممکن است در محیط آزمایشگاه تولید شود و در آینده علم به قدری پیشرفت کند که این کار امکان پذیر باشد ولی در هر حال باید از نطفه ی زن و مرد باشد و غیر آن امکان ندارد.

در طبیعت همه ی موارد قابل تبدیل به انرژی است و انرژی هم قابل تبدیل به ماده است. ولی در هر حال حیات را نمی توانند به وجود آورند. بنا بر این امکان ندارد یک روزی بتوانند نطفه را از میوه بگیرند. بر همین اساس خداوند در مورد مایع منی می فرماید: ﴿أَ فَرَأَيْتُمْ ما تُمْنُونَ﴾‌[6] ﴿أَ أَنْتُمْ تَخْلُقُونَهُ‌ أَمْ نَحْنُ الْخالِقُونَ‌﴾[7] تعبیر به «خلقت» و عدم تعبیر به «وضع» یا «جعل» به سبب این است که خلقت یک نوع ارتباط با حیات دارد. این حیاتی که در اسپرم و تخمک است را فقط خداوند می تواند در آن قرار دهد از این رو امکان ندارد انسان از غیر این دو تشکیل شود.

سپس امام قدس سره در ادامه به صورتی اشاره می کند که احتمال دارد در آینده محقق شود: ومنها - أن يؤخذ ماء الرجل ويربى في رحم صناعية كتولية الطيور صناعيا، فيلحق بالرجل ولا يلحق بغيره.

ومنها - أن تؤخذ النطفة من الأثمار ونحوها فتجعل في رحم صناعية فيحصل التولية، وهذا القسم لو فرض لا إشكال فيه بوجه، ولا يلحق بأحد. یعنی صورتی که انسان تولید شده نه پدر دارد و نه مادر یعنی هم اسپرم و هم تخمک او را از حبوبات و میوه ها گرفته شود. که به نظر ما این صورت نیز امکان ندارد محقق شود.