درس خارج فقه استاد محمد یزدی

موضوع: عده و طلاق خلع

اگر کسی همسرش را طلاق دهد و مطلِّق و مطلَّقه حاضر باشند زوجه از همان زمان طلاق باید عده نگه دارد. همچنین است در مورد عده ی وفات که مبدأ عده از همان زمان فوت است.

اما اگر زوج غائب باشد باز هم مبدأ عده از زمان وقوع طلاق است. مثلا طلاق در دو ماه قبل واقع شده است و تا خبر به زن برسد دو ماه گذشته است. اما در فوت مبدأ عده از زمانی است که زوجه از وفات خبر پیدا می کند حتی اگر مدتی از فوت گذشته باشد. حتی اگر خبری که در مورد فوت به او رسیده خبر واحد غیر موثق باشد می توان آن زمان را به عنوان ابتدای عده قرار دهد تا یقین به فوت برای او حاصل شود و تا یقین به فوت پیدا نکند نمی تواند شوهر کند زیرا تا زمانی که شک داشته باشد حالت قبلی استصحاب می شود.

علت این فرق بین زمان عده ی طلاق و وفات به این سبب است که طلاق به دست زوج است و او حتی غیابا هم می تواند طلاق را انجام دهد لذا از زمان طلاق عده محقق می شود ولی در عده ی وفات چنین نیست.

فرع بعد این است که اگر مردی همسرش را طلاق دهد و سپس در حالی که زن در حال عده است رجوع کند (زیرا تا عده تمام نشده است حق رجوع باقی است.) حال که رجوع کرد قبل از اینکه مباشرتی انجام گیرد زوجه را طلاق دهددر اینجا زوجه عده را باید از ابتدا شروع کند نه اینکه عده ی سابق را تمام نماید. بنا بر این نفس رجوع زوج مبطل عده است.

نقول: قواعد ایجاب می کند که ما بقی عده را ادامه دهد ولی از آنجا که استبراء رحم حکمت است نه علت در اینجا باید عده را از اول نگه دارد. همچنین این مورد از باب طلاق زنی است که غیر مدخول به است که گفتیم چنین زنی عده ندارد ولی در اینجا باید عده را نگه دارد. بنا بر این حتی اگر زن حدود سه ماه عده نگه داشته باشد و فقط چند روز تا پایان عده مانده باشد و شوهر رجوع کند هرچند دخول صورت نگرفته و زن از باب مطلَّقه ی غیر مدخول بها است ولی در این مورد باید عده را از ابتدا آغاز کند.

حال اگر زنی که در عده ی رجعیه است مبلغی را به زوج بدهد و از او تقاضا کند که او را طلاق خلع دهد و شوهر هم او را طلاق خلع داد (و می دانیم که مطلَّقه به طلاق خلع عده ندارد) در اینجا آیا زن باید عده نگه دارد یا نه؟

نقول: بنا بر قواعد زن باید عده نگه دارد زیرا مثلا اگر زوج با زوجه مباشرت کند و بعد از یکی دو هفته او را طلاق دهد و بعد خلق اتفاق افتد، باید یقین به استبراء رحم پیدا کرد بنا بر این علی القاعده زن باید عده نگه دارد (چه بگوییم زن باید عده را از ابتدا شروع کند و یا ما بقی عده را تمام کند)

شیخ در این فرع قائل است که عده ای بر زن نیست ولی محقق این فتوا را بعید می داند. به نظر ما حق با محقق است.

عبارت محقق چنین است: السادسة: إذا طلّقها بعد الدخول، ثمَّ راجع في العدّة، ثمَّ طلّق قبل المسيس، لزمها استئناف عدّة، لبطلان الأولى بالرجعة. و لو خالعها بعد الرجعة قال الشيخ هنا: الأقوى أنه لا عدّة. و هو بعيد، لأنه خلع عن عقد تعقّبه الدخول.[1]

طلاق خلع و مباراة:

«خُلع» از «خَلع» است و «خَلع» به معنای درآوردن لباس است و چون در آیه ی شریفه آمده است: ﴿هُنَ‌ لِباسٌ‌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ﴾[2] اگر زن مالی را به شوهر بدهد تا او را طلاق دهد این به معنای آن است که مرد لباس زوجیت را در آورده است.

در طلاق خلع مرد حق رجوع ندارد مگر اینکه زن به بذل خود رجوع کند که در این حال حق رجوع به مرد داده می شود.

برای طلاق خلع به این آیه استناد شده است: ﴿فَإِنْ طِبْنَ لَكُمْ عَنْ شَيْ‌ءٍ مِنْهُ‌ نَفْساً فَكُلُوهُ‌ هَنيئاً مَريئاً﴾[3] بر اساس این آیه اگر زن مقداری از مهر خود را به مرد بدهد مرد می تواند قبول کند و زن را طلاق دهد.

در روایت آمده است که زن ثابت بن قیس نزد رسول خدا (ص) آمد و عرضه داشت که شوهرم بسیار من را اذیت می کند. رسول خدا (ص) فرمود: آیا آن باغی که به تو داده است را حاضری به او پس دهی تا تو را طلاق دهد؟ زن قبول کرد و باغ را پس داد و همسرش او را طلاق داد.