درس خارج فقه استاد محمد یزدی

موضوع: عده ی زنان

بحث در عده ی مطلقات است. خداوند در قرآن می فرماید: ﴿وَ الْمُطَلَّقاتُ يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلاثَةَ قُرُوءٍ﴾[1] معنای لغوی در «قرء» را بحث کردیم و به نظر ما این کلمه به معنای طهر است نه حیض. بیشتری دلیلی که می توان به آن تکیه کرد مؤنث آمدن ﴿ثَلاثَةَ﴾ که در نتیجه معدود باید مذکر بیاید که همان طهر است نه حیضة.

نتیجه اینکه اقل زمانی که برای یک مطلقه در عده لازم است 26 روز و دو لحظه خواهد بود. زیرا بعد از طلاق که در طهر باید واقع شود اگر سریعا عادت شود همان طهر اندکی که بعد از طلاق بوده است یک طهر حساب می شود بعد سه روز حائض می شود و بعد از ده روز دوباره می تواند سه روز عادت شود و بعد از طهر سوم که حد اقل ده روز است یک لحظه که حائض شود عده اش تمام می شود و جمعا 26 روز و دو لحظه می شود.

مراد از لحظه هم لحظه ی عرفی است نه اینکه حتما یک ثانیه و مانند آن طول بکشد.

حال اگر اختلاف پیدا کردند و زوج ادعا کرد که صیغه ی طلاق متصل به حائض بودن زن است و زن بگوید که من حدود ده دقیقه و مانند آن طاهر بودم و بعد حائض شدم در این صورت قول زن قبول می شود «لأنها لا یُعرف الا من قِبَلِها» و این یک امر اختصاصی است که مخصوص زن است و او خودش می داند که کی حائض شده است.

البته اگر بخواهیم به اصول مراجعه کنیم اصل، استصحاب طهارت است در نتیجه عادت مؤخر می باشد.

اما درباره ی لحظه ی آخر که دم سوم را می بیند می گویند که دیدن دم علامت این است که طهر آخر او پایان یافته است. حال بحث است که دم آخر علامت این است که طهر او و در نتیجه عده ی او خاتمه یافته است یا اینکه جزء عده حساب می شود.

محقق و دیگران قائل هستند که حائض شدن زن علامت پایان یافتن طهر قبلی است و در نتیجه عده ی زن تمام می شود ولی شیخ و جمعی قائل هستند که آن لحظه ی آخر هرچند علامت پایان طهارت قبلی است ولی خودش جزء عده محسوب می شود و جزء اخیر علامت خروج است نه محقق خروج.

بر این اختلاف چند فرع فقهی مترتب می شود یکی اینکه اگر در پایان طهر سوم و شروع حیض شوهر فوت شود و بگوییم عده باقی است و زن از شوهر ارث می برد.

همچنین مرد در آن لحظه نمی تواند با خواهر آن زن ازدواج کند.

به نظر ما باید جانب احتیاط را رعایت کرد از این نظر قول شیخ ارجحیت دارد.

تا اینجا بحث در مورد کسانی بود که عده ی آنها با طهر و حیض محاسبه می شود اما عده ی کسانی که بر اساس ماه عده نگه می دارند: محقق در این مورد می فرماید: الفصل الثالث في ذات الشهور [و هي] التي لا تحيض و هي في سنّ من تحيض، تعتدّ من الطلاق و الفسخ مع الدخول بثلاثة أشهر، إذا كانت حرّة.[2]

دلیل این قول آیه ی شریفه است که می فرماید: ﴿وَ اللّٰائِي يَئِسْنَ مِنَ الْمَحِيضِ مِنْ نِسٰائِكُمْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلٰاثَةُ أَشْهُرٍ وَ اللّٰائِي لَمْ يَحِضْنَ﴾[3]

بنا بر این زنانی که در سن عادت هستند ولی عادت نمی شوند باید سه ماه را عده نگه دارند.

ان شاء الله در جلسه ی آینده بحث می کنیم که مراد از ﴿إِنِ ارْتَبْتُمْ﴾ چیست.