درس خارج فقه استاد اکبر شهرضایی

موضوع: بانکداری اسلامی/بانکداری /تاریخچه

نخستین بانک در سال ۱۱۷۱ م به نام ونیز بوده است.

اولین بانک مدرن در فرانسه در سال ۱۷۱۶ تاسیس شد.

    1. تمرکز بانکی: این اصل به معنای کاهش تعداد کاستن از بانک های کوچک و ...

    2. تخصص بانکی: ارزیابی و تشریح نحوه عملکرد بانک

    3. نظارت بانکی: لزوم نظارت کمی و کیفی دولت بر سیستم

در سال ۱۹۲۱ بیشتر کشورها پذیرفتند که بانک مرکزی در هر کشوری سیاست های پولی را نظارت کند.

1- ‌روش معاملات پایاپای: گندم را با شیر معامله می کردند. این معاملات ۵ مشکل داشت که سبب شد از آن دست بکشند:

الف) برخی کالاها غیر قابل تقسیم بود؛ مثلا گاو را بدهد و لباس بگیرد که نمی شد گاو را تقسیم کرد و به صرفه نبود.

ب) برخی کالاها قابل عرضه نبود؛ مثلا ارزن داشت و کسی ارزن نمی خواست تا مقابلش چیزی به او دهد لذا صاحب ارزن مجبور بود از روستایی به روستای دیگر رود تا ارزن خود را به کسی بفروشد.

ج) قابل نسبت سنجی نبود؛ یعنی این کالا چقدر ارزش دارد و مبنایی برای ارزش سنجی نبود.

د) هزینه حمل و نقل کالا بود؛ برای عرضه کالا مجبور بود از شهری به شهر دیگر برود و هزینه برای سفر کند.

ه) برخی کالاها فساد پذیر بودند؛ مثلا شیر را نمی توان خیلی نگه داشت تا بعد از چند روز پارچه بیاورد و در مقابل آن معامله صورت گیرد.

۲-‌ روش پول کالایی: چیزی را معیار معاملات قرار دهند؛ مثلا گاو معیار بود و زره یک جنگاور را به اندازه ۱۰۰ گاو گفتند ارزش دارد یا فلان زمین ۱۳ گاو ارزش داشت. در برخی جاها معیار گوسفند بوده نه گاو

یکی از مشکلات این روش این بود که گاو کوچک و بزرگ دارد و گاو منطقه ای با منطقه دیگر فرق می کند.

۳-‌ روش پول فلزی: هزار سال قبل از میلاد پول فلزی پیدا شد و ۸۰۰ سال قبل میلاد کورش در لیدیه از آن استفاده کرد و به سمت طلا و نقره رفتند و مزیت آن دو این بود که طلا و نقره در اثر رطوبت و هوا از بین نمی روند و چهار خاصیت داشتند:

الف) خودشان باارزش بودند و تراکم ارزش در حجم کم دارد.

ب) تراکم ارزش بدون فاسد شدن دارد.

ج) یکنواختی در ارزش است؛ ارزش همه سکه ها با هم مساوی است.

د) اگر کج یا شکسته شود، قابلیت درست شدن و آب کردن و مثل روز اول شدن را دارد.

اگر قحطی یا جنگ یا برخی حوادث طبیعی می شد، این پول ارزشش را از دست می داد (مثلا در جنگ جهانی دوم قحطی به جایی رسیده بود که یک باغ را در مقابل یک گربه معامله کرده بودند تا آن را بخورند)

سکه های خالص و ناخالص داشتیم و در هنگام قحطی و ... پول های ناخالص ضرب می کردند و سکه های خالص به خزینه پادشاه می رفت.

کم کم تومان به میان آمد. یک تومان به معنای ۱۰ هزار دینار است و ۱۰ قران بود که الان ریال می گویند (یک قران، ۵ عباسی بود . هر ریالی ۲۰ شاهی بود)

اوایل قرن میلادی : دو فلز طلا و نقره رایج بود و رابطه ای بین آنها نبود اما در اسلام این رابطه بوده که هر ۱۰ دیناری یک درهم می شد و رابطه ۱۰ به یک بود و گاهی ۱۱ به یک و گاهی ۹ به یک می شد.

سپس رابطه معینی بین سکه طلا و نقره قرار دادند و هر سکه ۱۵ و نیم گرمی نقره در مقابل یک سکه یک گرمی طلا قرار گرفت.

زمان فتحعلی شاه : پول ایران طلا بود و یک طلا در مقابل یک لیره استرلیزنگ انگلیس که طلا بود ارزش داشت..

یک تومان ۱۰ قران بود. در کشور ما یک سکه یک گرمی مقابل ۱۰ گرم نقره بود و برخی خارجی ها یک سکه ما را می گرفتند و در انگلیس ب ۱۵ و نیم نقره عوض می کرد و طلا از کشور ما خارج می شد. ناصر الدین شاه که این قضیه را فهمید طلا را جمع کرد و سکه های نقره ای به بازار ریخت.

در سال ۱۳۰۸ پول طلا معیار پولی انتخاب شد که ارزش اشیاء‌ را با طلا می سنجیدند گرچه نقره رایج بود اما معیار ارزش طلا بود نه نقره.

کم کم دنیا بخاطر خطرناک بودن نقل و انتقال نقره آن را کنار گذاشتند و سراغ پول کاغذی رفتند و مردم طلا و نقره خود را به صرافان می دادند و او رسید می داد که معادل آن طلا و نقره بود و آن طلا و نقره دست نخورده باقی می ماند و رسیدها در بازار دست به دست می گشت.

سپس صرافان بیش از مقدار طلا و نقره ای که دستش بود، رسید دادند و کم کم مردم این را متوجه شدند و کاغذها را پس دادند تا طلا و نقره خود را بگیرند و صرافان ورشکست شدند.

    1. وسیله مبادله باشد.

    2. معیار سنجش ارزش اقتصادی کالا بود.

    3. ذخیره ارزش شمرده می شد.

    4. معیار پرداخت های معوق و بدهکاری ها؛ مثلا اگر خانه از شما خریدم و به شما بدهکار شدم، من آن مقدار پول را بدهکارم نه مقداری از خانه را.