< فهرست دروس

درس طب استاد تبریزیان

95/06/27

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: ادامه بحث ریح(درمان)

 

صحبت راجع به طبائع چهارگانه و راجع به «ریح» است که یکی از طبائع چهارگانه در طب اسلامی است. بحث از ریح تازگی دارد زیرا ریح به عنوان یکی از طبائع چهارگانه مطرح نیست. راجع به حقیقت ریح و روایاتی که راجع به ریح وارد شده است و تعریف ریح صحبت شد.

عرض شد بیشتر از ریح مراد التهابات و عفونت های بدن است و درد متحرک در بدن را ریح می‌گویند.

ریح را کسی به عنوان یکی از طبائع چهارگانه معرفی نکرده و نمی‌کند. بنابراین درباره ریح صحبت نشده است و معلوم نشده ریح چیست و درمان آن چیست و مدارا کردن با آن به چه شکل است.

صحبت راجع به درمان های ریح است. ریح چگونه درمان می‌شود؟

سیر

بهترین درمان ریح و باد و درد متحرک و التهابات بدن سیر است. اگر بخواهیم دارویی برای درد متحرک و التهابات بدن درست کنیم، اولین و بیشترین ترکیب این دارو سیر است.

روایات سیر را به طور مطلق ذکر می‌کنند ولی شاید در درجه اول سیر تازه است که برای درمان درد متحرک خوب است. ولی در دارو سازی شاید بتوان از پودر سیر یعنی سیر خشک استفاده کرد.

عسل

همچنین عرض شد عسل هم درمان خوبی برای ریح است. عسل در درجه اول، درمان کل بیماری ها است.

شربت امام رضا (ع)

داروی خوب و موثری است که خوب است بعد از خوردن غذا به جای استفاده از نوشابه ها استفاده شود. ما سه شربت داریم که دو شربت برای امام صادق (ع) است و یک شربت هم برای امام رضا (ع) است که در جلد چهار مفصل خواهد آمد.

در روایت آمده است:

صِفَةُ الشَّرَابِ الَّذِي يَحِلُ‌ شُرْبُهُ‌ وَ اسْتِعْمَالُهُ‌ بَعْدَ الطَّعَامِ- قَالَ ع وَ صِفَتُهُ هُوَ أَنْ يُؤْخَذَ مِنَ الزَّبِيبِ الْمُنَقَّى عَشَرَةُ أَرْطَالٍ فَيُغْسَلَ وَ يُنْقَعَ فِي مَاءٍ صَافٍ فِي غَمْرَةٍ وَ زِيَادَةً عَلَيْهِ أَرْبَعَةَ أَصَابِعَ وَ يُتْرَكَ فِي إِنَائِهِ ذَلِكَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ فِي الشِّتَاءِ وَ فِي الصَّيْفِ يَوْماً وَ لَيْلَةً ثُمَّ يُجْعَلَ فِي قِدْرٍ نَظِيفَةٍ وَ لْيَكُنِ الْمَاءُ مَاءَ السَّمَاءِ إِنْ قُدِرَ عَلَيْهِ وَ إِلَّا فَمِنَ الْمَاءِ الْعَذْبِ الَّذِي يَنْبُوعُهُ مِنْ نَاحِيَةِ الْمَشْرِقِ مَاءً بَرَّاقاً أَبْيَضَ خَفِيفاً وَ هُوَ الْقَابِلُ لِمَا يَعْتَرِضُهُ عَلَى سُرْعَةٍ مِنَ السُّخُونَةِ وَ الْبُرُودَةِ وَ تِلْكَ دَلَالَةٌ عَلَى خِفَّةِ الْمَاءِ وَ يُطْبَخُ حَتَّى يَنْشَفَ الزَّبِيبُ وَ يَنْضَجَ ثُمَّ يُعْصَرُ وَ يُصَفَّى مَاؤُهُ وَ يُبَرَّدُ ثُمَّ يُرَدُّ إِلَى الْقِدْرِ ثَانِياً وَ يُؤْخَذُ مِقْدَارَهُ بِعُودٍ وَ يُغْلَى بِنَارٍ لَيِّنَةٍ غَلَيَانًا لَيِّناً رَقِيقاً حَتَّى يَذْهَبَ‌ ثُلُثَاهُ وَ يَبْقَى ثُلُثُهُ ثُمَّ يُؤْخَذُ مِنْ عَسَلِ النَّحْلِ الْمُصَفَّى رِطْلٌ فَيُلْقَى عَلَيْهِ وَ يُؤْخَذُ مِقْدَارَهُ وَ مِقْدَارَ الْمَاءِ إِلَى أَيْنَ كَانَ مِنَ الْقِدْرِ وَ يُغْلَى حَتَّى يَذْهَبَ قَدْرُ الْعَسَلِ وَ يَعُودَ إِلَى حَدِّهِ وَ يُؤْخَذُ خِرْقَةٌ صَفِيقَةٌ فَيُجْعَلُ فِيهَا زَنْجَبِيلٌ وَزْنَ دِرْهَمٍ وَ مِنَ الْقَرَنْفُلِ نِصْفُ‌ دِرْهَمٍ وَ مِنَ الدَّارَصِينِيِّ نِصْفُ دِرْهَمٍ وَ مِنَ الزَّعْفَرَانِ دِرْهَمٌ وَ مِنْ سُنْبُلِ‌ الطِّيبِ نِصْفُ دِرْهَمٍ وَ مِنَ الْهِنْدَبَاءِ مِثْلُهُ وَ مِنَ الْمَصْطَكَى نِصْفُ دِرْهَمٍ بَعْدَ أَنْ يُسْحَقَ الْجَمِيعُ كُلَّ وَاحِدٍ عَلَى حِدَةٍ وَ يُنْخَلَ وَ يُجْعَلَ فِي الْخِرْقَةِ وَ يُشَدَّ بِخَيْطٍ شَدّاً جَيِّداً وَ تُلْقَى فِيهِ وَ تُمْرَسَ الْخِرْقَةُ فِي الشَّرَابِ بِحَيْثُ تَنْزِلُ قُوَى الْعَقَاقِيرِ الَّتِي فِيهَا وَ لَا يَزَالُ يُعَاهَدُ بِالتَّحْرِيكِ عَلَى نَارٍ لَيِّنَةٍ بِرِفْقٍ حَتَّى يَذْهَبَ عَنْهُ مِقْدَارُ الْعَسَلِ وَ يُرْفَعَ الْقِدْرُ وَ يُبَرَّدَ وَ يُؤَخَّرَ مُدَّةَ ثَلَاثَةِ أَشْهُرٍ حَتَّى يَتَدَاخَلَ مِزَاجُهُ بَعْضُهُ بِبَعْضٍ وَ حِينَئِذٍ يُسْتَعْمَلُ وَ مِقْدَارُ مَا يُشْرَبُ مِنْهُ أُوقِيَّةٌ إِلَى أُوقِيَّتَيْنِ مِنَ الْمَاءِ الْقَرَاحِ فَإِذَا أَكَلْتَ مِقْدَارَ مَا وَصَفْتُ لَكَ مِنَ الطَّعَامِ فَاشْرَبْ مِنْ هَذَا الشَّرَابِ مِقْدَارَ ثَلَاثَةِ أَقْدَاحٍ بَعْدَ طَعَامِكَ فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِكَ فَقَدْ أَمِنْتَ بِإِذْنِ اللَّهِ تَعَالَى يَوْمَكَ وَ لَيْلَتَكَ مِنَ الْأَوْجَاعِ الْبَارِدَةِ الْمُزْمِنَةِ كَالنِّقْرِسِ وَ الرِّيَاحِ وَ غَيْرِ ذَلِكَ مِنْ أَوْجَاعِ الْعَصَبِ وَ الدِّمَاغِ وَ الْمَعِدَةِ وَ بَعْضِ أَوْجَاعِ الْكَبِدِ وَ الطِّحَالِ وَ الْمِعَاءِ وَ الْأَحْشَاءِ فَإِنْ حَدَثَتْ بَعْدَ ذَلِكَ شَهْوَةُ الْمَاءِ فَلْيَشْرَبْ مِنْهُ مِقْدَارَ النِّصْفِ مِمَّا كَانَ يَشْرَبُ قَبْلَه‌[1]

یعنی روش درست کردن شربتی که نوشیدن آن، بعد از خوردن غذا حلال و جائز است اینگونه است: مویز هسته جدا به اندازه ده رطل ( هر رطل چهارصد و بیست گرم است، بنابراین ده رطل چهار کیلو گرم و دویست گرم است) باید با آب شسته شود و در آب صاف خیسانده شود، آبی که به اندازه چهار انگشت روی مویز را می‌گیرد ، و در همان ظرف به مدت سه شبانه روز در زمستان و یک شبانه روز در تابستان کنار گذاشته شود سپس در یک قابلمه تمیز قرار دهید و آبی که روی آن می‌ریزید و با آن خیسانده می‌شود باید آب باران باشد اگر امکان داشت و اگر نبود آب چشمه‌ای که از طرف مشرق به سمت مغرب می‌جوشد باشد که این خصوصیت را دارد براق و سفید (کدر نباشد) و سبک است و گرم شدن و سرد شدن آن به سرعت انجام می‌شود که این نشانه‌ی سبک بودن آن است. و مویزها پخته می‌شوند تا آب آن تمام شود و خشک شود و پخته شود سپس مویزها فشار داده می‌شود و آب مویز گرفته شود و صاف شود و رها شود تا سرد شود سپس به قابلمه بر گردانده می‌شود و اندازه آب مویز با یک چوب مشخص شود و با آتش ملایم باید (کم ترین آتشی که امکان دارد زیرا روی آن تاکید شده است) جوشیده شود به صورت ملایم و جوشیدن خیلی ریز باشد(یعنی به صورتی که حباب های خیلی ریز ظاهر می‌شود بنابراین مدت زیادی برای این کار مانند یک صبح تا شب می‌خواهد) تا اینکه دو سوم آن تبخیر و یک سوم آب باقی بماند سپس عسل صاف شده به اندازه چهار صد و بیست گرم اضافه بشود و آبی که موقع اضافه کردن عسل بوده اندازه گرفته می‌شود تا اینکه بعد از اضافه شدن عسل جوشانده شود و دوباره به اندازه آب قبلی باز گردد و یک پارچه‌ی خیلی نازک که در آن (زنجفیل به اندازه سه گرم و بیست و پنج صدم گرم و از میخک یک گرم و شش دهم گرم و از دارچین یک گرم و شش دهم گرم و از زعفران سه گرم و بیست و پنج صدم گرم و از سنبل الطیب یک گرم و شش دهم گرم و از کاسنی یک گرم و شش دهم گرم و از مصطکی یک گرم و شش دهم گرم که همه به تنهایی آسیاب شده اند و الک شده اند) وجود دارد و درب آن خوب بسته شده است در محلول آب مویز و عسل قرار داده شود و مالیده بشود تا ادویه‌ی داخل کیسه‌ی پارچه‌ای وارد شربت شود و مرتب روی آتش ملایم باید آرام هم زده شود و در نهایت قابلمه از روی آتش برداشته می‌شود و سه ماه کنار گذاشته می‌شود تا اینکه خوب مواد با هم مخلوط بشود و بعد از سه ماه استفاده می‌شود و مقدار مصرف این شربت به اندازه هفتاد یا صد و چهل گرم که با آب مصرف می‌شود پس هنگامی که به اندازه ای که گفتم(یک سوم معده) غذا خوردی به مقدار سه قدح(لیوان) از این شربت بنوش (بنابراین هفتاد یا صد و چهل گرم از شربت را در سه لیوان باید حل کرد) که در آن روز و در آن شب از دردهای سرد و کهنه مانند نقرس و باد ها ایمن می‌شوی

نکات روایت

چهار کیلو و دویست گرم باید وزن مویزهای بدون هسته باشد.

آب را باید بریزند تا چهار انگشت بالا تر از مویز باشد.

اگر می‌خواهیم آب خوب و سبک را بشناسیم باید ببینیم که آیا آن آب زود گرم و زود سرد می‌شود یا نه؟ اگر اینگونه نباشد نوعا آبی سنگین و بدرد نخور است.

از روایت استفاده می‌شود اگر با اندازه آبی که به مویز اضافه کرده اید مویزها پخته نشده اند باید به آن آب اضافه شود تا مویز ها پخته شوند و آب به خودشان جذب کنند.

ریزه کاری هایی که در روایت آمده است حتما باید رعایت شود.

نکته ای باید اشاره کنم، همین که آب مویز جوش بیاید خوردن آن حرام می‌شود و در نجاست آن اختلاف است. وقتی دو سوم آب از بین برود حلال می‌شود. که در این مرحله عسل به شربت اضافه می‌شود.

در «اوقیه» خلاف است، بعضی می‌گویند هفتاد گرم هست و برخی بیشتر می‌گویند.

امام رضا (ع) می‌فرمایند بهترین قدر، سنگی است. و در خراسان دستور دادند تا برای او قابلمه سنگی درست کنند.

بنابراین این شربت در حقیقت درمان دردهای کهنه که شامل کمر درد و پا درد است و درمان دردهای سرد مانند نقرس است.

از این روایت استفاده می‌شود که نقرس دردی با مزاج سرد است. این شربت برای رماتیسم مفصلی درمان است که امروزدرمان ندارد.

عرض شد باد سرد و خشک است و دردی که از آن به وجود می‌آید درد سرد است و شربت امام رضا (ع) درمان آن است.

«قدح» از لیوانی که ما داریم کوچک تر است واندازه لیوان دارویی است شاید تعبیر نیم لیوان بهتر باشد.

آیا می‌شود از مویزی که هسته ندارد استفاده بشود؟ بعید نیست زیرا بعض روایات می‌فرمایند مویزی که هسته ندارد. گویا از روایات استفاده می‌شود مهم این است که هسته نداشته باشد.

بسمله و حوقله

به نظر من واجب طبی است که بعد از نماز صبح و مغرب قبل از حرکت کردن هفت مربته بگوید: «بسم الله الرحمن الرحیم لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم» این ذکر در راستای سلامتی و بهداشت فوائد زیادی دارد که یکی از آن ها از بین بردن هم و غم است. در جلد اول خواندیم که یکی از اسباب بیماری ها هم و غم است.

در روایت آمده است:

مَنْ قَالَ فِي‌ دُبُرِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَ دُبُرِ صَلَاةِ الْمَغْرِبِ سَبْعَ مَرَّاتٍ‌ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ* لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ دَفَعَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَنْهُ سَبْعِينَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ أَهْوَنُهَا الرِّيحُ‌ وَ الْبَرَصُ وَ الْجُنُونُ وَ إِنْ كَانَ شَقِيّاً مُحِيَ مِنَ الشَّقَاءِ وَ كُتِبَ فِي السُّعَدَاء[2]

یعنی کسی که در بعد از نماز صبح و مغرب هفت مرتبه بگوید: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ* لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِيِّ الْعَظِيمِ خداوند از او هفتاد نوع بلا را دور می‌کند که ساده ترین آن ها باد و پیسی و جنون است و اگر از اشقیاء باشد از شقاوت نجات پیدا می‌کند و جزء سعدا نوشته می‌شود.

این روایت به معنای پیشگیری است چون لفظ «دفع» آمده است اما بعید نیست که درمان هم باشد.

کفعمی همین روایت را نقل کرده است:

مَنْ بَسْمَلَ وَ حَوْلَقَ‌ فِي‌ دُبُرِ كُلِ‌ صَلَاةٍ مِنَ‌ الْفَجْرِ وَ الْمَغْرِبِ سَبْعاً دَفَعَ اللَّهُ تَعَالَى عَنْهُ سَبْعِينَ نَوْعاً مِنْ أَنْوَاعِ الْبَلَاءِ أَهْوَنُهَا الرِّيحُ وَ الْبَرَصُ وَ الْجُنُونُ وَ يُكْتَبُ فِي دِيوَانِ السُّعَدَاءِ وَ إِنْ كَانَ شَقِيّا‌[3]

یعنی کسی که بعد از هر نماز صبح و مغرب هفت مرتبه بسمل و حوقل بگوید خداوند از او هفتاد نوع بلا را دفع می‌کند که ساده ترین آن ها باد و پیسی و جنون است و اگر از اشقیاء باشد در زمره‌ی سعداء نوشته می‌شود.

بنابراین در حقیقت این ذکر درمان خیلی از بیماری های سخت است زیرا کمترین بیماری هایی که دفع می‌کند باد و پیسی و جنون است.


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo