درس مهدویت استاد طبسی

موضوع: غیبت انبیاء

شباهت غیبت امام زمان(عج) با غیبت انبیاء^{علیهم‌السلام}

ایشان در سند روایات به دو عنوان نقل شده است: حسن بن علی بن الحسین و در بعضی مصادر حسن بن الحسین. او جزء ادبای عامه است و عامه هم او را توثیق کردند امّا علمای شیعه نسبت به او مطلبی نفرمودند.

فرزند مرحوم مامقانی می‌فرماید:

فهو موثّق ظاهرا إن‌ جعلنا رواية الصدوق‌ أمارة حسنة، و إلّا يعدّ مجهول الحال، و عليه فتكون روايته حسنة، فتفطن.[1] «او ظاهرا موثق است اگر روایت کردن مرحوم صدوق از او را نشانه حسن بدانیم . در غیر این صورت او مجهول شمرده می‌شود، و بنابراین روایت او حسن است.»

نظر مرحوم نجاشی:

و كان‌ هذا الرجل‌ وجها من وجوه أصحابنا بالبصرة، و كان أخباريا واسع العلم. و صنف كتبا كثيرة. و قال لي‌ أبو العباس بن نوح: إنني أروي عن عشرة رجال عنه. له كتب، منها: الجمل الكبير، و الجمل المختصر، و كتاب صفين الكبير، و كتاب صفين المختصر، مقتل الحسين (علیه السلام)، كتاب النهر، كتاب الأجواد، كتاب الوافدين، مقتل أمير المؤمنين (علیه السلام)، أخبار زيد [عليه السلام‌]، أخبار فاطمة ^{علیها‌السلام} و منشؤها و مولدها، كتاب الجبل‌.[2]

«ایشان از شخصیت‌های شیعه در بصره بود، و اخباری بود و علم بسیاری داشت و کتب زیاد تصنیف کرد: جمل کبیر، جمل مختصر، صفین کبیر، صفین مختصر، مقتل حسین (علیه السلام)، نهر، اجواد، وافدین، مقتل امیر المؤمنین (علیه السلام)، اخبار زید، اخبار فاطمه ^{علیها‌السلام} و ولادت ایشان، جبل»

مرحوم مامقانی می‌فرماید:

و على كلّ حال فمفاد ما سمعت كون الرّجل من الحسان لكونه اماميا ممدوحا بمدح معتدّ به سمعته من النّجاشى و لذا جعله فى الوجيزة و البلغة ممدوحا و عدّه فى الحاوى فى فصل الحسان لكنّا نبنى على وثاقته لقول ابن النّديم فى فهرسته فى حقّه انّه كان ثقة صادقة التّميز.[3]

«به هر حال پس مفاد آنچه شنیدیم که ایشان از حسان است به جهت اینکه امامی و ممدوح است به مدحی که مورد اعتماد است از مرحوم نجاشی و به همین جهت او را در وجیزه و بلغه ممدوح قرار دادند و در حاوی در فصل حسان قرار دادند لکن ما بنا را بر وثاقت او می‌گذاریم به جهت قول ابن ندیم در فهرست در حق او: او ثقه و صادق بود.»

به نظر ما توثیق عامه نمی‌تواند مستند توثیق باشد و همان کلام نجاشی در مورد ایشان در توثیق ایشان کفایت می‌کند.

فرزند مرحوم مامقانی می‌فرماید:

أهمل ذكر المعنون أرباب الجرح و التعديل فهو مهمل، و رواياته سديدة و يستشم‌ منها حسن‌ عقيدته‌ و صلاحه، و لا يبعد عدّه لذلك حسنا، و اللّه العالم.[4]

«ارباب جرح و تعدیل در مورد ایشان هیچ بحثی نکردند لذا ایشان مهمل است، و روایات او سدید است و از روایاتش حسن عقیده و صالح بودن او استفاده می‌شود لذا بعید نیست به همین جهت او را حسن شمرد.»

محمد بن عماره: از ایشان اصلا نامی برده نشده است.[5]

این روایت از جهت سند دارای اشکال است چون افراد مجهول و مهمل در سند آن می‌باشد امّا متن شواهد دارد و چون آنچه مورد نظر می‌باشد اثبات اصل غیبت حجج الهی است لذا این روایت هم می‌تواند جزء یکی از روایات ثابت کننده غیبت حجج الهی باشد لذا ما متن این روایت را به جهت وجود شواهد دیگر قبول می‌کنیم.