موضوع: ادامه بررسی سند روایت ششم:

نظر مرحوم خویی^{رحمه‌الله} :

أقول: إن توثيق الشيخ و ابن قولويه و علي بن إبراهيم إياه يعارضه ما تقدم من تضعيفه، فلا يمكن الحكم بوثاقته.[1]

توثیق شیخ^{رحمه‌الله} و ابن قولویه (علی المبنا) و علی بن ابراهیم ، با تضعیف ایشان تعارض می‌کند، از این رو نمی‌توان توثیق کرد.

قي هنا شيء،و هو أنّه سيأتي إن شاء اللّه تعالى في ترجمة:محمد بن أحمد بن يحيى،نقل استثناء ابن الوليد و الصدوق رحمهما اللّه من رواياته ما رواه عن جمع،منهم:جعفر بن محمد بن مالك.و استصواب أبي العباس ابن نوح استثناء هما هذا.و الجواب عن ذلك:أنّ استثناء هما الجماعة من روايات محمد ابن أحمد بن يحيى لخصوصية فيها لا للقدح في هؤلاء،كما يشهد بذلك: أولا: إنّ فيهم من هو مسلّم الثقة،و العدالة،و الضبط،و الاعتبار. و ثانيا: إنّ الصدوق رحمه اللّه قد روى عن الرجل روايات عديدة بغير طريق محمد بن أحمد بن يحيى،فلو كان استثناؤه لغمز في الرجل،لم يرو عنه جملة أخبار ليس في طريقها محمد بن أحمد بن يحيى.

در اینجا مشکلی باقی می‌ماند که ابن نوح عده‌ای را استثنا کرده است که یکی از آنها ایشان است. جواب این است که قدح در خودشان نیست، بلکه قدح به خاطر خصوصیتی در روایت است. چون ابن نوح کسان دیگری را هم استثنا کرده است که مسلما از ثقات هستند؛ و همچنین خود مرحوم صدوق^{رحمه‌الله} نیز روایاتی را از ایشان نقل می‌کند.

فبان من ذلک کله ان الرجل بحمدلله سبحانه من الثقات، و الله العالم.

خدا را شکر ، جعفر فزاری ثقه است.

نکته:

در مورد این که برخی گفته‌اند روایات ایشان مشکل دارد؛ و ما با تتبعی در روایاتی که از ایشان در دسترس ما هست؛ مخصوصا روایاتی که درباره امام زمان نقل کرده‌اند؛ روایتی که مشکل داشته باشد و به چشم بیاید، ندیدیم. شما نیز می‌توانید مراجعه‌ای به کتاب معجم احادیث الامام مهدی، جلدهای 4و5 و7 داشته باشید و در روایات منقول از ایشان تتبع کنید. برخی از این روایات:

کیف انتم اذا بفیتم بلا امام هدی، ولا علم یری، یبرا بعضکم من بعض.[2]

أما و اللّه، لأقتلنّ أنا و ابناي هذان، و ليبعثنّ اللّه رجلا من ولدي في آخر الزّمان يطالب بدمائنا، و ليغيبنّ عنهم تمييزا لأهل الضّلالة، حتّى يقول الجاهل: ما للّه في آل محمّد من حاجة.[3]

صاحب هذا الأمر أصغرنا سنّا، و أخملنا شخصا. قلت: متى يكون ذاك؟ قال: إذا سارت الرّكبان ببيعة الغلام، فعند ذلك يرفع كلّ ذي صيصية لواء، فانتظروا الفرج.[4]

این‌ها روایاتی نیست که قبول نداشته باشیم؛ بلکه الان مورد قبول است .

نتیجه بررسی سند :

اگرچه ما تلاش کردیم و جعفر فزاری را توثیق کردیم؛ لکن در اینجا روایت مرسل است؛ لذا نمی‌توانیم به این روایت اعتماد کنیم و به استناد این روایت به قطع بگوییم در زمان امام زمان توبه پذیرفته نمی‌شود.

روایت هفتم

الف) متن روایت:

حَدَّثَنَا أَبِي رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ قَالَ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْحُسَيْنِ بْنِ أَبِي الْخَطَّابِ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ^{علیه‌السلام} أَنَّهُ قَالَ: فِي قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ‌ يَوْمَ يَأْتِي بَعْضُ آياتِ رَبِّكَ لا يَنْفَعُ نَفْساً إِيمانُها لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ‌[5] فَقَالَ الْآيَاتُ هُمُ الْأَئِمَّةُ^{علیهم‌السلام} وَ الْآيَةُ الْمُنْتَظَرَةُ هُوَ الْقَائِمُ فَيَوْمَئِذٍ لَا يَنْفَعُ نَفْساً إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلِ قِيَامِهِ بِالسَّيْفِ وَ إِنْ آمَنَتْ بِمَنْ تَقَدَّمَهُ مِنْ آبَائِهِ^{علیهم‌السلام}...

ترجمه روایت:

علىّ بن رئاب از امام صادق عليه السّلام روايت كند كه ايشان در باره اين سخن خداى تعالى «روزى كه بعضى از آيات پروردگارت بيايد، ايمان هيچ نفسى كه پيشتر ايمان نياورده است به وى فايده نمى‌رساند» فرمودند: آيات عبارت از ائمّه است و آيت منتظره، حضرت قائم عليه السّلام است و در روز ظهورش كه با شمشير بپاخيزد، ايمان كسى كه پيشتر ايمان نياورده باشد، به وى سود نرساند، گرچه به پدران گذشته وى ايمان آورده باشد.

ب) منابع روایت :

كمال الدين و تمام النعمة، ج‌1، ص18

البته شیخ صدوق در صفحه 30 نیز همین روایت را (با کمی تفاوت در سند) نقل می‌کند.

بحار الانوار فرموده: در ثواب الاعمال آمده؛ ولی ما نیافتیم.

تفسیر صافی، ج2، ص173

حلية الأبرار مرحوم بحرانی^{رحمه‌الله} ، ج5 ، ص420 ، حدیث3

تفسیر البرهان ، ج1 ، ص653

المحجة فیما نزل فی الحجۀ ، ص69

بحارالانوار ، ج51 ، ص252

بحارالانوار ، ج67 ، ص33

نورالثقلین ، ج1 ، ص781 ، حدیث 356

منتخب الأثر ، ص302

از علما اهل سنت کسی جز قندوزی در ینابیع المودۀ، ج3 ، ص398 کسی این روایت را نقل نکرده است.