< فهرست دروس

درس تفسیر آیت الله سبحانی

94/03/28

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: احزاب آیه ی اول
سوره ی احزاب حاوی نکاتی مختلفی است که بیشتر آنها این روزها برای ما مطرح و مفید است.
قبل از شروع به بحث، کلمه ای درباره ی روزه سخن می گوییم:
ماه رمضان شهر الله است، رجب ماه امیر مؤمنان علیه السلام است و شعبان ماه پیغمبر اکرم (ص) است و رمضان ماه خداست. حادثه های زیادی در این ماه رخ داده است. در این یک ماه باید روزه گرفت کما اینکه خداوند می فرماید: ﴿يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ[1]
استعمال واژه ی كُتِبَ برای این است که نشان دهد این امر، حتمی و قطعی است. چیزی که نوشته شود قابل محو کردن نیست.
از شرایط خاصی که در این ماه است می توان به نزول قرآن اشاره کرد کما اینکه خداوند می فرماید: ﴿شَهْرُ رَمَضانَ الَّذي أُنْزِلَ فيهِ الْقُرْآنُ[2]
از حوادث دیگر این ماه غزوه ی بدر است که در هفدهم ماه رمضان رخ داد. خداوند از قبل در سوره ی روم خبر از این غزوه داده بود. در چنین روزی رومیان بر ایرانیان غلبه کردند و رسول خدا (ص) در جنگ بدر بر دشمن غلبه کرد: ﴿غُلِبَتِ الرُّومُ، في‌ أَدْنَى الْأَرْضِ وَ هُمْ مِنْ بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ، في‌ بِضْعِ سِنينَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِنْ قَبْلُ وَ مِنْ بَعْدُ وَ يَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ، بِنَصْرِ اللَّهِ يَنْصُرُ مَنْ يَشاءُ وَ هُوَ الْعَزيزُ الرَّحيمُ[3]
این دو حادثه در یک زمان رخ داد. در همان ایامی که مسلمانان بر مشرکان غلبه کردند رومیان موحد نیز بر بت پرستان غلبه کردند.
از حوادث دیگر این ماه وفات ابو طالب است.
همچنین می توان به شهادت امیر مؤمنان علی علیه السلام اشاره کرد.
بنا بر این این ماه سراسر مملو از حوادث و رویدادها است. بعضی از این حوادث شیرین و غرور آفرین و بعضی حزن آور می باشد.
رسول خدا (ص) در این ماه خطبه ای ایراد کرده است و آن اینکه در آخرین جمعه ی شعبان خطبه ای ایراد فرموده و شیخ صدوق نیز کل آن را نقل کرده است. رسول خدا (ص) در این خطبه از شهادت امیر مؤمنان علی علیه السلام خبر داده است و به علی علیه السلام فرموده است در چنین ماهی فرق مبارکت با خون سرت خضاب می شود.
در این خطبه یک نکته است و آن اینکه گویا پیغمبر اکرم (ص) خطبه را به آخر رساند و یا شاید در اثناء آن بود که امیر مؤمنان علی علیه السلام از بهترین اعمال در این ماه سؤال کرد:
[الأمالي للصدوق‌] الطَّالَقَانِيُّ عَنْ أَحْمَدَ الْهَمْدَانِيِّ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَسَنِ بْنِ الْفَضَّالِ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع فِي خُطْبَةِ النَّبِيِّ ص فِي فَضْلِ شَهْرِ رَمَضَانَ فَقَالَ ع فَقُمْتُ فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ فَقَالَ يَا أَبَا الْحَسَنِ أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ فِي هَذَا الشَّهْرِ الْوَرَعُ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ثُمَّ بَكَى فَقُلْتُ يَا رَسُولَ اللَّهِ مَا يُبْكِيكَ فَقَالَ يَا عَلِيُّ أَبْكِي لِمَا يُسْتَحَلُّ مِنْكَ فِي هَذَا الشَّهْرِ كَأَنِّي بِكَ وَ أَنْتَ تُصَلِّي لِرَبِّكَ وَ قَدِ انْبَعَثَ أَشْقَى الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ شَقِيقُ عَاقِرِ نَاقَةِ ثَمُودَ فَضَرَبَكَ ضَرْبَةً عَلَى قَرْنِكَ فَخَضَبَ مِنْهَا لِحْيَتَكَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ[4]
رسول خدا (ص) در جواب امام علیه السلام فرمود: بهترین عمل ورع و دوری از محارم خداوند است.
باید در این ماه دفتری تهیه کرد و اگر خدای ناکرده لغزش از ما رخ داد در آن یادداشت کنیم. اگر لغزشی از انسان رخ ندهد این علامت آن است که نورانیت خاصی در روح انسان ایجاد شده است. بهتر است ده روز دیگر به این ایام اضافه شود که تعداد روزها به چهل روز برسد که در این صورت چشمه های حکمت بر گوش و زبان انسان جاری می شود.

هر سوره ای برای خودش خصائصی دارد و اما خصوصیت های این سوره:
نام این سوره احزاب است زیرا این کلمه در این سوره آمده است. نام سوره ها به سبب مناسبتی است که در همان سوره ذکر شده است. نام احزاب در آیه ی 20 و 22 ذکر شده است.
احزاب، جمع حزب است و جمعیتی که هدفی دارند و بر حول یک مداری و ممحوری با هم جمع می شوند به آن حزب می گویند. ممکن است این جمعیت افکار مختلفی با هم داشته باشند و بعضی یهودی، مادی و بعضی مسیحی باشند ولی اگر حول یک ایده با هم جمع شوند به آن احزاب می گویند. احزاب نیز جمع شده بودند تا اسلام را از بین ببرند. این گروه اطراف مدینه با هم جمع شدند تا اسلام را از بین ببرند.
یهودان خیبر از یک سو، مشرکان مکه از سویی دیگر و مشرکان نجد هم از طرفی دیگر جمع شدند تا اسلام را نابود کنند. قرآن در این سوره داستان این گروه را بیان می کند.
این سوره حاوی 73 آیه است. این سوره مدنی است و در مدینه در سال پنجم هجرت نازل شده است.
میزان در مکی و مدنی بودن این است که قبل از هجرت را مکی و بعد از آن را مدنی می نامند. حتی ممکن است سوره ای در مکه نازل شده باشد ولی اگر بعد از هجرت باشد آن را مدنی می نامند. بعد از هجرت، هنگامی که حضرت برای تطهیر و فتح مکه، به مکه مشرف شده بود آیاتی بر حضرت نازل شد که به آنها مدنی می گویند.
تمامی آیات سوره ی مزبور در مدینه ذکر شده است.
متأسفانه در بعضی از تفاسیر اهل سنت جریانی وجود دارد که حاکی بر تحریف قرآن است. اهل سنت می گویند که این سوره بیش از این مقدار بوده است و به مقدار سوره ی بقره یا از آن طولانی تر بوده است. سپس از باب نسخ التلاوة حذف شده است یعنی حکمش باقی مانده است ولی الفاظ آن حذف شده است. حتی می گویند که آیه ی رجم در این سوره بوده است ولی حذف شده است.
این قول صد در صد باطل است زیرا این کار آیا در زمان پیغمبر اکرم (ص) اتفاق افتاده است یا بعد از آن و اهل سنت از جواب آن خودداری می کنند. عجیب این است که کسانی که این قول را قبول دارند، شیعیان را به قول به تحریف متهم می کنند و این در حالی است که ما اعتقاد به تحریف نداریم. قول به نسخ التلاوة همان قول به تحریف است.
در کتابی به نام لم یحرَّف و لن یحرَّف که در پژوهش های آستان قدس رضوی منتشر شده است 125 نص از علماء شیعه نقل شده است که قرآن تحریف نشده است. این جدای از روایاتی است که در مورد عدم تحریف از شیعه نقل شده است.
هر سوره برای خود هدف واحدی یا دو هدف دارد و ما بقی آیات حول همان چند هدف اصلی می چرخد. هدف از سوره غیر از فهرست سوره است. مثلا تفسیر ابن عاشور وقتی می خواهد هدف سوره را بیان کند فهرست مضامین آن را بیان می کند.
در سوره ی احزاب چند محور وجود دارد:
اولین هدف این است که پیغمبر اکرم (ص) با خرافات مبارزه می کند و در این رابطه از جانب منافقین سختی های زیادی را متحمل شده است.
هدف دوم این است که مسلمانان خندقی کندند تا جلوی نفوذ دشمن را بگیرند. یک طرف مدینه باغات است که دشمن نمی توانست از آن مسیر وارد مدینه شود. به همین دلیل از سمت بیابان تصمیم به نفوذ داشتند. خندق به طول شش کیلومتر و با عرض و عمق سه متر حفر شد و مسلمانان در کنار خندق مراقب بودند تا دشمن از آن عبور نکند و الا دشمن را با سنگ و تیر مورد تهاجم قرار می دادند.
هدف سوم، داستان های رسول خدا (ص) با همسرانش است. همسران رسول خدا (ص) دنیا را می خواستند و رسول خدا (ص) به دنبال آخرت بود.
هدف بعدی مسأله ی عفاف و حجاب است. حجاب برای مسلمانان یک نماد است. جامعه ای سالم است که دارای عفت باشد. جمهوری اسلامی باید برای تمام کشورها از نظر اخلاق نمونه باشد و اخلاق زیر سایه ی عفاف تأمین می شود و عفاف هم با حجاب به وجود می آید.
خداوند در آیه ی اول سوره ی احزاب با رسول خدا (ص) با لحن تندی سخن گفته می فرماید: ﴿يا أَيُّهَا النَّبِيُّ اتَّقِ اللَّهَ وَ لا تُطِعِ الْكافِرينَ وَ الْمُنافِقينَ إِنَّ اللَّهَ كانَ عَليماً حَكيماً[5]
به او دستور تقوا داده و می فرماید: که از کافرین و منافقین اطاعت نکند.
امکان نداشت که رسول خدا (ص) با آن درجه از عصمت با تقوا نباشد و یا با کفار و منافقان همسو باشد و ان شاء الله در جلسه ی بعد تفسیر آن را بیان می کنیم.


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo