< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد سیدجواد شبیری

98/08/13

بسم الله الرحمن الرحیم

 

 

موضوع: متن تکمله ی عروه /اقوال فقها در عده /عده

خلاصه‌ی مباحث گذشته:

مرحوم سید فرمودند: از روایات متکاثری استفاده می شود که صغیره و یائسه‌ی مطلقه عده ندارد و در مقابل این روایات تعدادی روایت ( سه روایت) عده را برای صغیره و یائسه‌ی مطلقه ثابت می کند. مرحوم سید روایات دسته‌ی دوم را در مورد صغیره بر دختر بالغی که حیض ندیده حمل کرد و در مورد «الَّتِي قَدْ قَعَدَتْ‌ مِنَ‌ الْمَحِيضِ» بر زنی که هنوز به سن یائسگی نرسیده اما حیض نمی بیند، حمل کرد.

گفتیم روایاتی که عده را ثابت می کنند، نیاز به حمل ندارند و این معنایی که مرحوم سید بیان کرد، ذاتا در مورد این روایات احتمال دارد.

 

1روایات ثبوت عده

1.1روایت اول

أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: فِي الْجَارِيَةِ الَّتِي لَمْ‌ تُدْرِكِ‌ الْحَيْضَ‌ قَالَ يُطَلِّقُهَا زَوْجُهَا بِالشُّهُور ...[1]

1.1.1تقریب اول

جلسه‌ی قبل گفتیم: این که این شخص حیض را درک نکرده است گویا متعارف افراد هم سن و سالش حیض را درک می کردند اما این شخص حیض را درک نکرده است.

همچنین این که در روایت «و مثلها لا تحیض» نیامده است نشان می دهد که مثل این دختر حیض می بینند اما خصوص این شخص حیض نمی بیند.

1.1.2تقریب دوم

این روایت در مقام بیان اصل عده نمی باشد بلکه عده داشتن را مفروض گرفته است و در مقام بیان این است که عده‌ی چنین شخصی چه مقدار است. مانند آن چه صاحب جواهر در مورد آیه‌ی اولات الاحمال فرمودند: که این آیه در مقام بیان اصل عده نیست، بلکه در مقام بیان مقدار عده است.

این روایت و روایات مشابه آن در مقام بیان اصل عده نیستند. اصل عده را آیه‌ی قرآن فرموده است که سه قرء می باشد. اما این زنی که عده برای او ثابت است ولی حیض نمی بیند چه مقدار باید عده نگه دارد؟ این روایات می فرماید: جانشین سه قرء، سه ماه است.

پس این روایات با روایاتی که عده را برای صغیره و یائسه نفی می کنند، منافاتی ندارند.

1.2روایت دوم

حُمَيْدُ بْنُ زِيَادٍ عَنِ ابْنِ سَمَاعَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: عِدَّةُ الَّتِي لَمْ تَبْلُغِ الْمَحِيضَ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَ الَّتِي قَدْ قَعَدَتْ‌ مِنَ‌ الْمَحِيضِ‌ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ.[2]

این روایت هم در مقام بیان اصل عده نیست بلکه در مقام بیان مقدار عده است.

گفتیم این روایت موقوفه است و ممکن است اصلا روایت نباشد.

مرحوم کلینی این عبارت را روایت تلقی کرده است.

بَعْضُ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَكِيمٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ‌ فِي الْمَرْأَةِ الَّتِي قَدْ يَئِسَتْ مِنَ الْمَحِيضِ قَالَ بَانَتْ مِنْهُ وَ لَا عِدَّةَ عَلَيْهَا.

وَ قَدْ رُوِيَ أَيْضاً أَنَّ عَلَيْهِنَّ الْعِدَّةَ إِذَا دُخِلَ‌ بِهِنَ‌.

سپس روایتی را نقل می کند که ظاهرا توضیح «وَ قَدْ رُوِيَ أَيْضاً» می باشد.

حُمَيْدُ بْنُ زِيَادٍ عَنِ ابْنِ سَمَاعَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: عِدَّةُ الَّتِي لَمْ تَبْلُغِ الْمَحِيضَ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَ الَّتِي قَدْ قَعَدَتْ مِنَ الْمَحِيضِ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ.

وَ كَانَ ابْنُ سَمَاعَةَ يَأْخُذُ بِهَا وَ يَقُولُ إِنَّ ذَلِكَ فِي الْإِمَاءِ لَا يُسْتَبْرَأْنَ إِذَا لَمْ يَكُنَّ بَلَغْنَ الْمَحِيضَ فَأَمَّا الْحَرَائِرُ فَحُكْمُهُنَّ فِي الْقُرْآنِ يَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- ﴿ وَ اللَّائِي يَئِسْنَ مِنَ‌ الْمَحِيضِ مِنْ نِسائِكُمْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلاثَةُ أَشْهُرٍ وَ اللَّائِي لَمْ يَحِضْنَ ‌﴾ وَ كَانَ مُعَاوِيَةُ بْنُ حُكَيْمٍ يَقُولُ لَيْسَ عَلَيْهِنَّ عِدَّةٌ وَ مَا احْتَجَّ بِهِ ابْنُ سَمَاعَةَ فَإِنَّمَا قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ- إِنِ ارْتَبْتُمْ‌ وَ إِنَّمَا ذَلِكَ إِذَا وَقَعَتِ الرِّيبَةُ بِأَنْ قَدْ يَئِسْنَ أَوْ لَمْ يَئِسْنَ فَأَمَّا إِذَا جَازَتِ الْحَدَّ وَ ارْتَفَعَ الشَّكُّ بِأَنَّهَا قَدْ يَئِسَتْ أَوْ لَمْ تَكُنِ الْجَارِيَةُ بَلَغَتِ الْحَدَّ فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ عِدَّةٌ.[3]

ابن سماعه به مضمون روایت ابی بصیر قائل بوده است و فرموده است: روایاتی که عده را نفی می کنند، مربوط به اماء است و مربوط به حرائر نیست. می فرماید: آیه‌ی قرآن عده را برای صغیره و یائسه ثابت می کند و در واقع آیه را مانند سید مرتضی معنا می کند.

اما به نظر می رسد فرد ظاهر این روایات احرار هستند و خیلی مستبعد است که روایت را بر امه حمل کنیم.

معاویه بن حکیم، کلام ابن سماعه را قبول ندارد و می فرماید: منظور از ارتیاب، شک در یائسه شدن است. یعنی آیه‌ی قرآن عده را برای یائسه و صغیره ثابت نمی کند.

این آیه هم مثل آیه‌ی اولات الاحمال اصل عده را مفروض گرفته و در مقام بیان مقدار عده می باشد.

نتیجه این که این عبارت ابی بصیر روایت بودنش معلوم نیست و ممکن است فتوای ابی بصیر باشد که از آیه‌ی قرآن برداشت کرده است.

1.3روایت سوم

1.3.1نقل تهذیب

وَ مَا رَوَاهُ- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: عِدَّةُ الْمَرْأَةِ الَّتِي لَا تَحِيضُ وَ الْمُسْتَحَاضَةِ الَّتِي لَا تَطْهُرُ وَ الْجَارِيَةِ الَّتِي‌ قَدْ يَئِسَتْ وَ لَمْ تُدْرِكِ الْحَيْضَ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَ عِدَّةُ الَّتِي لَا يَسْتَقِيمُ حَيْضُهَا ثَلَاثُ حِيَضٍ مَتَى مَا حَاضَتْهَا فَقَدْ حَلَّتْ لِلْأَزْوَاجِ.[4]

1.3.2نقل فقیه

وَ- رَوَى الْحَسَنُ بْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنِ الْحَلَبِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: عِدَّةُ الْمَرْأَةِ الَّتِي لَا تَحِيضُ‌ وَ الْمُسْتَحَاضَةِ الَّتِي لَا تَطْهُرُ وَ الْجَارِيَةِ الَّتِي قَدْ يَئِسَتْ‌ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَ عِدَّةُ الَّتِي‌ يَسْتَقِيمُ‌ حَيْضُهَا ثَلَاثُ حِيَض‌[5]

ابان بن تغلب که در نقل تهذیب آمده است، صحیح نیست بلکه ابان بن عثمان و نقل فقیه صحیح است.

ابان بن تغلب از مشایخ حسن بن محبوب نیست.

روایت معتبر است.

این روایت هم در مقام بیان اصل عده نیست بلکه در مقام بیان مقدار و کیفیت عده می باشد.

2موقوفات ابی بصیر

به تناسب موقوفه‌ی ابی بصیر، موقوفات او را بررسی می کنیم تا ببینیم آیا می شود این موقوفات را روایت تلقی کنیم یا نمی شود؟

در جایی که از آیه‌ی قرآن یا روایت عامی بتوان حکم مساله را به دست آورد، نمی توان گفت که فتوای ابی بصیر حتما مستند به یک روایت خاص می باشد. اما اگر فتوایی که داده است، مطابق آیات قرآن یا روایات عام نباشد، از فتوای او کشف می شود که روایت خاصی وجود داشته که به استناد آن روایت این فتوا را داده است.

موقوفات ابی بصیر حدود چهارده مورد است. البته بعضی از این موارد در جای دیگر صریحا به عنوان روایت نقل شده است. مثلا این قطعه در ذیل روایتی بوده و چون در صدر به روایت بودنش تصریح شده، در ذیل به روایت بودنش تصریح نشده و به عنوان خبر موقوف نقل شده است.

2.1موقوفه‌ی اول

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَيْنِ بْنِ سَعِيدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: إِذَا قَدِمْتَ أَرْضاً وَ أَنْتَ تُرِيدُ أَنْ تُقِيمَ بِهَا عَشَرَةَ أَيَّامٍ فَصُمْ وَ أَتِمَّ وَ إِنْ كُنْتَ تُرِيدُ أَنْ تُقِيمَ أَقَلَّ مِنْ عَشَرَةِ أَيَّامٍ فَأَفْطِرْ مَا بَيْنَكَ وَ بَيْنَ شَهْرٍ فَإِذَا بَلَغَ الشَّهْرُ فَأَتِمَّ الصَّلَاةَ وَ الصِّيَامَ وَ إِنْ قُلْتَ أَرْتَحِلُ غُدْوَةً.[6]

2.2موقوفه ی دوم

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ الْحُسَيْنِ وَ عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عُثْمَانَ بْنِ عِيسَى عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: لَا بُدَّ مِنْ أَنْ تَقُولَ فِي هَذِهِ الشُّرُوطِ أَتَزَوَّجُكِ مُتْعَةً كَذَا وَ كَذَا يَوْماً بِكَذَا وَ كَذَا دِرْهَماً نِكَاحاً غَيْرَ سِفَاحٍ عَلَى كِتَابِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُنَّةِ نَبِيِّهِ ص وَ عَلَى أَنْ لَا تَرِثِينِي وَ لَا أَرِثَكِ وَ عَلَى أَنْ تَعْتَدِّي خَمْسَةً وَ أَرْبَعِينَ يَوْماً وَ قَالَ بَعْضُهُمْ حَيْضَةً.[7]

ذیل روایت که فرموده: «عَلَى أَنْ تَعْتَدِّي خَمْسَةً وَ أَرْبَعِينَ يَوْماً وَ قَالَ بَعْضُهُمْ حَيْضَةً.» فتوا بودنش را روشن تر می کند. اما این فتوا باید مستند به روایت باشد. می فرماید: در متعه باید به زن بگوید که باید چهل و پنج روز عده نگه داری. یعنی باید احکام خاص متعه ذکر شود تا مشخص شود که متعه یک عقد ازدواج با احکام خاص است.

معلوم نیست این عبارت روایت باشد و ممکن است فتوای ابی بصیر طبق قواعد باشد.

با توجه به این که در آن زمان عقد متعه را نمی شناختند باید طرفین بدانند که متعه چیست. در واقع تطبیق عموماتی است که می گویند: عقود و عهود باید معلوم باشند.

لحن عبارت هم لحنی نیست که بیان کننده‌ی وجود روایت خاصی در این مورد باشد.

2.3موقوفه ی سوم

عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ وَ عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ أَبِي نَجْرَانَ وَ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي نَصْرٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: لَا بَأْسَ بِأَنْ تَزِيدَكَ وَ تَزِيدَهَا إِذَا انْقَطَعَ الْأَجَلُ فِيمَا بَيْنَكُمَا تَقُولُ اسْتَحْلَلْتُكِ بِأَجَلٍ آخَرَ بِرِضاً مِنْهَا وَ لَا يَحِلُّ ذَلِكَ لِغَيْرِكَ حَتَّى تَنْقَضِيَ عِدَّتُهَا.[8]

البته از بعضی نقل ها استفاده می شود که این عبارت قسمتی از روایت است.

در نوادر حسین بن سعید[9] فاعل قال ظاهرا به اباجعفر بر می گردد اما این ها به ابی بصیر برگردانده اند.

در تفسیر عیاشی هم این طور آمده است: «عن أبي بصير عن أبي جعفر ع‌ في المتعة قال: نزلت هذه الآية ﴿ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً- وَ لا جُناحَ عَلَيْكُمْ فِيما تَراضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِيضَةِ ﴾قال: لا بأس بأن تزيدها و تزيدك- إذا انقطع الأجل فيما بينكما- يقول: استحللتك بأجل آخر برضى منها- و لا تحل لغيرك حتى تنقضي عدتها و عدتها حيضتان‌»

ظاهر عبارت این است که فاعل قال، ابی جعفر علیه السلام است.

در نتیجه این روایت موقوفه نیست.

2.4موقوفه ی چهارم

2.4.1نقل کافی

حُمَيْدُ بْنُ زِيَادٍ عَنِ ابْنِ سَمَاعَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: عِدَّةُ الَّتِي لَمْ تَبْلُغِ الْمَحِيضَ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَ الَّتِي قَدْ قَعَدَتْ مِنَ الْمَحِيضِ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ.[10]

2.4.2نقل تهذیب

فَأَمَّا مَا رَوَاهُ- ابْنُ سَمَاعَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ جَبَلَةَ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: عِدَّةُ الَّتِي لَمْ تَبْلُغِ الْمَحِيضَ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَ الَّتِي قَدْ قَعَدَتْ عَنِ الْمَحِيضِ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ.[11]

2.5موقوفه ی پنجم

2.5.1نقل کافی

عَنْهُ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ الْخَزَّازِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: لَا يَكُونُ مُحْصَناً حَتَّى تَكُونَ عِنْدَهُ امْرَأَةٌ يُغْلِقُ عَلَيْهَا بَابَه‌[12]

2.5.2نقل تهذیب

يُونُسُ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ‌ لَا يَكُونُ مُحْصَناً إِلَّا أَنْ يَكُونَ عِنْدَهُ امْرَأَةٌ يُغْلِقُ عَلَيْهَا بَابَهُ.[13]

2.6موقوفه ی ششم

2.6.1نقل تهذیب

سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَيُّوبَ بْنِ نُوحٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: عِدَّةُ الَّتِي تَحِيضُ وَ يَسْتَقِيمُ حَيْضُهَا ثَلَاثَةُ أَقْرَاءٍ وَ هِيَ ثَلَاثُ حِيَضٍ.[14]

2.6.2نقل تفسیر عیاشی

قال ابن مسكان عن أبي بصير قال‌ العدة التي تحيض- و تستقيم حيضها ثلاثة أقراء- و هي ثلاث حيض[15]

2.6.3نقل کافی

در کافی این روایت به صورت أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّه‌ علیه السلام آمده است که مشخص می شود روایت است.

سَهْلُ بْنُ زِيَادٍ عَنْ أَحْمَدَ عَنْ عَبْدِ الْكَرِيمِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: عِدَّةُ الَّتِي لَمْ تَحِضْ وَ الْمُسْتَحَاضَةِ الَّتِي لَا تَطْهُرُ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَ عِدَّةُ الَّتِي تَحِيضُ وَ يَسْتَقِيمُ حَيْضُهَا ثَلَاثَةُ قُرُوءٍ وَ الْقُرُوءُ جَمْعُ الدَّمِ بَيْنَ الْحَيْضَتَيْنِ.[16]

3موقوفه ی هفتم

3.0.1نقل تفسیر عیاشی

عن أبي بصير قال‌ لما دخل يوسف على الملك- قال له: كيف أنت يا إبراهيم قال: إني لست بإبراهيم أنا يوسف بن يعقوب بن إسحاق بن إبراهيم، ع قال: و هو صاحب إبراهيم الذي حاج إبراهيم في ربه- قال: و كان أربع مائة سنة شابا[17]

3.0.2نقل قصص الانبیاء

این موقوفه در قصص الانبیاء به این صورت آمده است:

وَ بِإِسْنَادِهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ يُونُسَ بْنِ يَعْقُوبَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ‌ لَمَّا دَخَلَ يُوسُفُ ص عَلَى الْمَلِكِ يَعْنِي نُمْرُودَ قَالَ كَيْفَ أَنْتَ يَا إِبْرَاهِيمُ قَالَ إِنِّي لَسْتُ بِإِبْرَاهِيمَ أَنَا يُوسُفُ بْنُ يَعْقُوبَ بْنِ إِسْحَاقَ بْنِ إِبْرَاهِيمَ قَالَ وَ هُوَ صَاحِبُ إِبْرَاهِيمَ‌ الَّذِي حَاجَّ إِبْراهِيمَ فِي رَبِّهِ‌ قَالَ وَ كَانَ أَرْبَعَمِائَةِ سَنَةٍ شَابّا[18]

که نشان می دهد روایت است.

3.1موقوفه ی هشتم

وَ عَنْهُ عَنْ فَضَالَةَ عَنْ حُسَيْنِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ سَمَاعَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: إِذَا نَسِيَ أَنْ يَقْرَأَ فِي الْأُولَى وَ الثَّانِيَةِ أَجْزَأَهُ تَسْبِيحُ الرُّكُوعِ وَ السُّجُودِ وَ إِنْ كَانَتِ الْغَدَاةُ فَنَسِيَ أَنْ يَقْرَأَ فِيهَا فَلْيَمْضِ فِي صَلَاتِه‌[19]

3.2موقوفه ی نهم

عَنْهُ عَنِ الْحَسَنِ عَنْ زُرْعَةَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: الْقُنُوتُ فِي الرَّكْعَةِ الْأُولَى قَبْلَ الرُّكُوعِ.[20]

3.3موقوفه ی دهم

مُحَمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ الصَّفَّارُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَامِرٍ عَنِ ابْنِ أَبِي نَجْرَانَ عَنْ صَفْوَانَ بْنِ يَحْيَى عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: إِذَا خَرَجْتَ بَعْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ وَ لَمْ تَنْوِ السَّفَرَ مِنَ اللَّيْلِ فَأَتِمَّ الصَّوْمَ وَ اعْتَدَّ بِهِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ.[21]

3.4موقوفه ی یازدهم

مُوسَى بْنُ الْقَاسِمِ عَنْ أَبَانِ بْنِ عُثْمَانَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: إِذَا حَلَفَ الرَّجُلُ ثَلَاثَةَ أَيْمَانٍ وَ هُوَ صَادِقٌ وَ هُوَ مُحْرِمٌ فَعَلَيْهِ دَمٌ يُهَرِيقُهُ وَ إِذَا حَلَفَ يَمِيناً وَاحِدَةً كَاذِباً فَقَدْ جَادَلَ فَعَلَيْهِ دَمٌ يُهَرِيقُهُ.[22]

3.5موقوفه ی دوازدهم

3.5.1نقل تهذیب

الْحُسَيْنُ بْنُ سَعِيدٍ عَنْ عَلِيٍّ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ: لَا تَأْكُلَنَّ مِنْ فَرِيسَةِ السَّبُعِ وَ لَا الْمَوْقُوذَةِ وَ لَا الْمُنْخَنِقَةِ وَ لَا الْمُتَرَدِّيَةِ إِلَّا أَنْ تُدْرِكَهُ حَيّاً فَتُذَكِّيَهُ.[23]

3.5.2نقل کافی

در کافی به عنوان روایت آمده است:

مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: لَا تَأْكُلْ مِنْ فَرِيسَةِ السَّبُعِ وَ لَا الْمَوْقُوذَةِ وَ لَا الْمُتَرَدِّيَةِ إِلَّا أَنْ تُدْرِكَهَا حَيَّةً فَتُذَكِّيَ.[24]

3.6موقوفه ی سیزدهم

3.6.1نقل تهذیب

يُونُسُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ‌ حَدُّ الْيَهُودِيِّ وَ النَّصْرَانِيِّ وَ الْمَمْلُوكِ فِي الْخَمْرِ وَ الْفِرْيَةِ سَوَاءٌ وَ إِنَّمَا صُولِحَ أَهْلُ الذِّمَّةِ أَنْ يَشْرَبُوهَا فِي بُيُوتِهِمْ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ السَّكْرَانِ وَ الزَّانِي قَالَ يُجْلَدَانِ بِالسِّيَاطِ مُجَرَّدَيْنِ بَيْنَ الْكَتِفَيْنِ فَأَمَّا الْحَدُّ فِي الْقَذْفِ فَيُجْلَدُ عَلَى ثِيَابِهِ ضَرْباً بَيْنَ الضَّرْبَيْنِ.[25]

3.6.2نقل کافی

در کافی به این صورت آمده است:

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ قَالَ: حَدُّ الْيَهُودِيِّ وَ النَّصْرَانِيِّ وَ الْمَمْلُوكِ فِي الْخَمْرِ وَ الْفِرْيَةِ سَوَاءٌ وَ إِنَّمَا صُولِحَ أَهْلُ الذِّمَّةِ أَنْ يَشْرَبُوهَا فِي بُيُوتِهِمْ قَالَ وَ سَأَلْتُهُ عَنِ السَّكْرَانِ وَ الزَّانِي قَالَ يُجْلَدَانِ بِالسِّيَاطِ مُجَرَّدَيْنِ بَيْنَ الْكَتِفَيْنِ فَأَمَّا الْحَدُّ فِي الْقَذْفِ فَيُجْلَدُ عَلَى ثِيَابِهِ ضَرْباً بَيْنَ الضَّرْبَيْنِ.[26]

3.6.3نقل دیگر کافی

عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ يُونُسَ عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ قَالَ: حَدُّ الْيَهُودِيِّ وَ النَّصْرَانِيِّ وَ الْمَمْلُوكِ فِي الْخَمْرِ وَ- الْفِرْيَةِ سَوَاءٌ وَ إِنَّمَا صُولِحَ أَهْلُ الذِّمَّةِ عَلَى أَنْ يَشْرَبُوهَا فِي بُيُوتِهِمْ.[27]

«قال قال» آمده است که روایت مضمر می شود. ما مضمرات را روایت تلقی می کنیم و معتبر می دانیم.

3.7موقوفه ی چهاردهم

مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ‌ دِيَةُ الرَّجُلِ مِائَةٌ مِنَ الْإِبِلِ فَإِنْ لَمْ يَكُنْ فَمِنَ الْبَقَرِ بِقِيمَةِ ذَلِكَ وَ إِنْ لَمْ يَكُنْ فَأَلْفُ كَبْشٍ هَذَا فِي الْعَمْدِ وَ فِي الْخَطَإِ مِثْلِ الْعَمْدِ أَلْفُ شَاةٍ مُخْلَطَةٍ.[28]

 


[1] تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، ج8، ص138..و جامع احادیث شیعه، حدیث 40464
[9] نوادر، ص81، ح182.
[18] قصص الأنبياء عليهم السلام (للراوندي)، ص: 137.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo