< فهرست دروس

درس خارج اصول آیت الله هاشمی شاهرودی

88/12/17

بسم الله الرحمن الرحیم

 عمده از اين پنج مقدمه، مقدمات اوّل و سوّم و پنجم می باشد و امّا دو مقدمّه چهارم و دوّم لازم و ملزوم قبلی ها است حال مناسب است تعبيرات و نظرات ذكر شده در رابطه با معنای حرفی بنابر اين مسلك سوم مورد توجه قرار دهيم:
 الف - ميرزای نائيني فرموده است معانی حرفى، معانی ايجادی هستند يعنی ايجاد ربط بين اطراف در كلام می كنند كه قطعاً مقصود اين نيست كه كلام و الفاظ را به هم ربط می دهد و يا در مقام استعمال، ايجاد ربط می كند. بلكه مقصود همان ايجاد ارتباط تصوری است شاهد بر آن مثالی است كه بيان كرده اند كه بايستی طرفين باشند تا «فی» متصوَّر شود. لامحاله مقصود، ايجاد ربط در تصوّر است كه قبل از تكلّم هر كلامی در ذهن می باشد و حرف آن را ربط داده است نه آنكه بعد از تكلّم بخواهد ايجادِ ربط كند تا اشكال شود ارتباط قبل از مرحله استعمال است.
 اشكال آقای عراقی (ره) مبتنی بر همين برداشت سطحی از ظاهر تعبير ايشان است والاَّ اگر مقصود همان باشد كه ما ذكر كرديم يعنی حروف از برای ايجاد ربط ميان مفاهيم در عالم ذهن همانند عالم خارج است اشكال وارد نخواهد بود كه بايد ابتدا طبيعت مهمله شكل بگيرد و بعداً حرف آن را ربط می دهد و اين معقول نيست زيرا وجود طبيعت مهمله در ذهن محال است.
 بلكه صحيح همان است كه از ابتدا ربط بين صُوَر ذهنيّه آب و كوزه توسّط حرف شكل می گيرد يعنی دو مفهوم مربوط به هم كه واقع ربط را دارد در ذهن مخاطب نيز مرتبط باهم توسط حرف تصور می شود و مانند معنای اسمی نيست كه معنايی را اخطار می نمايد. پس لبّ مقصود ايشان آن است كه حرف می خواهد ايجادِ ربط كند و چون تقرّر ماهوی ندارد لذا با گفتن الماء فى. الكوز، واقع ربط و ظرفيّت ايجاد می شود نه آنكه معنای ظرفيّت را اخطار كند همانند اسماء و در حقيقت، مصداق ربط جديدی را در ذهن مخاطب احداث می كند غير از ربطی كه در خارج است و يا در ذهن متكلم است چون كه هر ربطی غير از ربط ديگری است بنابراين ايجادی به اين معنی در كلام ايشان صحيح است و لبّ سخن ايشان آن نيست كه معانی اسمی ايجاد شده در ذهن را مجدّداً به هم ربط دهد تا اشكال محقق عراقى (ره) از قبيل تقدّم و تأخر رتبی و امثال آن بر ايشان وارد باشد.
 ب - محقق اصفهانى (ره) معانی حرفی را معانی ربطی می داند كه حقيقت آنها عين تعلّق ربط است و به همين جهت بحث وجود رابط را آورده و تفصيلاتی در باره انواع وجودات و هلّيات بسيطه و مركّبه و امثال آن - كه عمدتاً از اصطلاحات و تعابير فلسفی است - ذكر نموده است.
 بر كلام ايشان اشكال شده است كه وجود رابط - اضافه بر وجود عرض و معروض - وجود سومی نيست. علاوه بر اينكه وجود رابط خارجی يا ذهنی ربط در معنی اخذ نشده است زيرا موضوع له ذات معنی است نه معنای مقيد به وجود خارجی يا ذهنی زيرا وجود قابل انتقال به ذهن نيست و اين ماهيات و ذات معناست كه قابل انتقال به ذهن است.
 به نظر ما مقصود از وضع برای وجود رابط حقيقت و يا به تعبير مسامح ماهيت وجود رابط است كه همان واقع تعلّق و ربط و ايجاديّت است كه مورد نظر ميرزای نائيني است و اين مطلب صحيحی است و به هيچ وجه مقصود وجود خارجی و يا ذهنی ربط نبوده است و اشكال ديگر كه غير از وجود عرض و معروض وجود سومی در خارج نيست در صورتی وارد است كه مقصود از وجود رابط وجود ديگری باشد كه قطعاً مقصود نيست بلكه مقصود واقعيت و حقيقت ديگری غير از عرض و معروض و يا موضوع و محمول ثابت است و لوح واقعيت اوسع از لوح وجود است همانند عدم ج - محقّق عراقى (ره) پس از اشكال بر ميرزای نائيني می فرمايد حروف برای معانی أعراض نسبيّه وضع شده اند و أعراض را به دو قسم أعراض غير نسبی و مستقلّ مانند أعراض تسعه (به تعبير ايشان) و أعراض نسبی و غير مستقلّ مانند ظرفيّت، ابتدائيّت و مكانيّت و امثال آن همچون مطلق ربط و نسبت، تقسيم كرده است و اضافه می كند كه هيئات برای مطلق نسبت و ربط وضع شده است ولی حروف برای أعراض نسبی وضع شده است كه سنخ عرضی است كه قائم به طرفين است مانند واقع ظرفيت و ابتدائيت و واضع از برای هر يك از اين مقولات و معانی متعدد دال خاصی قرار داده است.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo