مجاز/فصل اول: دلالت لفظي/دليل لفظي/علم اصول

 

 اشکال اساسی سوم: ادعای اينكه در استعمال مجازى، معنای حقيقی تطبيق بر معنای مجازی داده شده و جداناً صحيح نيست زيرا بخش های زيادی از معنای حقيقی قابل تطبيق بر معنای مجازی باشد و با آن منافرت دارد و همين عدم تطبيق، شاهدی بر ناتمام بودن مجاز عقلی است. به عنوان مثال لازم است در مثال يوسفُ قمرٌ علاوه بر نيّر بودن و زيبايى، تمام ويژگيهای قمر حتی كروی بودن نيز بر يوسف تطبيق داده شود كه وجداناً مطلب باطلی است. به اين نتيجه می رسيم آنچه موجب صحت چنين استعمالی می شود صرفاً وجود مناسبت ومشابهت ميان دو مفهوم است پس نظر مشهور صحيح است كه لفظ در معنی و مفهوم ديگر ـ كه مجازی است ـ به جهت تناسب آن با مفهوم حقيقی به كار گرفته می شود.

 

 دفع دَخْل ـ

 اگر گفته شود استعمال «زيد اسد» بليغ تر از «زيد رجل شجاع» است همانند «زيد عدل» كه بليغ تر از «زيد عادل» است و اين بلاغت بيشتر می تواند تأييدی بر مجاز عقلی يا سكاكی باشد. در پاسخ می گوييم همين بيان می تواند شاهدی بر صحت مجاز در كلمه باشد زيرا در «زيد رجل شجاع» تنها مفهوم رجل شجاع را ملاحظه نموده و بر مورد حمل كرده ايم ولی در «رأيت اسداً يرمی» كانّه گفته شده «رأيت من له شجاعه الاسدی» كه بليغ تر از «رأيت رجلاً شجاعاً» می باشد و تأكيدش بر شجاعت بيشتر است در عين حالی كه مجاز در مفهوم است نه در تطبيق.