درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: اصول عملیه/تنبیهات استصحاب/ تنبیه سوم-کلی قسم دوم- کلام میلانی

کلام در اقسام کلی در استصحاب و بررسی آن اقسام بود و معلوم شد که در کلی قسم اول هم در کلی و هم در فرد در صورتی که دارای اثر باشد استصحاب جاری است به این معنی که اگر اثر در کلی بود استصحاب در کلی جاری است و اگراثر در فرد بود استصحاب در فرد جاری است.

و در کلی قسم دوم هم بیان شد که جامع مردد بین دو فرد بود و مرحوم میلانی برای قسم دوم سه صورت متصور است حکمیه و موضوعیه و مفهومیه که دو صورت بیان شد.

بررسی صورت شبهه مفهومیه:

مرحوم میلانی دو مثال برای شبهه مفهومیه می زدند:

شک در مفهوم اقامه که مفهومش مشکوک است و موضوع برای نماز تمام است المقیم یتم و المسافر یقصر.

و این اقامه که موضوع نماز تمام است مفهمومش برای ما معلوم نیست که آیا مفهوم اقامه بمعنی اقامه در شهر است؟ و یا اینکه در اثناء سفر در یک محلی ده روز توقف کند؟

اگر مقصود از اقامه ، آن اقامه در بلد باشد با خروج نصف فرسخ از بلد ، اقامه قطع می شود و اگر مقصود اقامه ، آن اقامه در اثناء سفر باشد با خروج از این محل یک فرسخ و یا دو فرسخ اقامه قطع نمی شود.[1] [2]

اگر چنانچه در شهری توقف کرده و نصف فرسخ از این شهر بیرون رفت قهرا شک می کند آیا اقامه او از بین رفت تا نماز قصر باشد؟ و یا اقامه باقی است تا نماز تمام باشد؟

و اگر مقصود از اقامه ، آن اقامه در بلد باشد اقامه از بین رفته است و اگر مقصود از اقامه ، آن اقامه در سفر باشد ، اقامه باقی است و شک در بقاء اقامه و عدم آن می کند؟ قهرا استصحاب اقامه جاری است ( یعنی قبل از خروج این نصف فرسخ از این بلد اقامه بود الان شک می کنیم اقامه از بین رفت یا نه؟ استصحاب بقاء اقامه را جاری می کنیم.)

مثال دوم: در باب قاعده بودن زن و عادت ماهیانه زن

اگر زن طبق عادت ماهیانه حیض شد مقاربت به این زن برای این مرد حرام است و غایت یا قطع دم حیض است و یا غسل کردن این زن بعد از قطع دم است ؟

و حال فرض کنید زنی قاعده بود و فعلا قطع دم شد قهرا شک دارد حرمت مقاربت باقی است و یا باقی نیست؟ اگر غایت قطع دم باشد دیگر حرمتی نیست و اگر اغتسال باشد حرمت است و قهرا استصحاب جاری است پس در این مورد شبهه مفهومیه است و بنابراین جای استصحاب کلی خواهد بود.

پس استصحاب کلی قسم دوم به تعبیر مرحوم میلانی سه صورت متصور بود و در تمام سه صورت استصحاب کلی جاری بود.