< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد رضازاده

99/10/30

بسم الله الرحمن الرحیم

 

موضوع: تنبیهات استصحاب/ تنبیه سوم/ کلی قسم دوم/ کلام میلانی

بحث در استصحاب کلی قسم دوم بودکلی قسم اول: گاهی منشاء شک در بقاءکلی ، شک در بقاء فردی است که کلی در ضمن او بوده است ودر گذشته بیان شد که استصحاب کلی جاری است.کلی قسم دوم: گاهی منشاء شک در بقاء کلی و جامع ، مردد بودن جامع بین دو فرد است یعنی مردد بین فردی که مقطوع ارتفارع است ویقینا از بین رفته است و بین فردی که محتمل و یا مقطوع بقاء است.مرحوم میلانی در این کلی قسم دوم می فرمودند:برای این قسم سه صورت متصور است:اول: شبهه حکمیه.دوم: موضوعیه.سوم: مفهمومیه.صورت اول: که شبهه حکمیه است:دو فرض برای او متصور است:فرض اول از صورت اول :کلی که شک در بقاء او داریم مردد بین وجوب و ندب است.فرض دوم از صورت اول :کلی که شک در بقاء او داریم مردد بین دو وجوب است.بررسی فرض اول از صورت اول : مانند مطلوبیت نماز عید در روز عید فطر و یا اضحی است که یقین دارم این نماز مطلوب است نهایت این مطلوبیت در ضمن فردی است که وجوب باشد و یا فردی باشد ( که مستصحب و ندب است) به این بیان که ، نماز عید یا با جماعت خوانده می شود و یا فردی خوانده می شود و هر دو هم مطلوب است:

اگر جماعت باشد فرض این است که نماز جماعت تمام شده است و مردم هم متفرق شده اند و چون من در نماز جماعت شرکت نکردم این صلوة که مطلوب بود از من فوت شده است.

و اگر چنانچه مطلوبیت در ضمن فردی باشد که من می توانم نماز عید بخوانم و چون وقت باقی است آن را اتیان می کنم.

پس قهرا بعد از نماز جمعه چون من به این نماز نرسیدم ، شک دارم که آیا آن کلی و یا جامع که مطلوبیت نماز عید بود ، با تمام شدن نماز جمعه از بین رفت و فوت شد؟ و یا باقی است ؟ استصحاب بقاء آن مطلوبیت را می کنم و نماز عید را ، فردی اتیان می کنم.

بررسی فرض دوم از صورت اول: (آن جامع و یا کلی مردد بین دو فرد که هر کدام باشد واجب است)

مثل اینکه در روز جمعه یقین دارم خواندن یک نماز مطلوب و لازم است پس یقین دارم به این کلی (که مطلوب بودن نماز است ) دارم ولی نمی دانم این مطلوب بودن در ضمن نماز جمعه است ؟ و یا در ضمن نماز ظهر است؟ و هر کدام باشد واجب خواهد بود نهایت اگر نماز جمعه واجب باشد وقتش همان ساعت اول ظهر جمعه است و در ساعت سوم و چهارم واجب نیست و وقتش تمام شده است و اگر نماز ظهر باشد تا نزدیک غروب وقتش باقی است.

و حالا روز جمعه است و من در ساعت اول ظهر نتوانستم نماز بخوانم و الان فرض کنید ساعت سه و چهار است و الان نمی دانم کلی که قبلا بر من واجب بود که نماز در ظهر جمعه است الان باقی است و یا باقی نیست ؟ اگر در ضمن نماز جمعه بوده است باقی نیست و اگر در ضمن نماز ظهر بوده باقی است و الان در ساعت سه و چهار در بقاء آن کلی شک دارم استصحاب بقاء ان کلی مطلوبیت را می کنم و نماز ظهر را اتیان می کنم.

پس در صورت اول که شبهه حکمیه باشد دو فرض برای او متصور است 1: کلی ما مردد بین وجوب و ندب و 2: مردد بین دو وجوب باشد و در هر دو صورت شک در بقاء دارم و استصحاب جاری است.

اما صورت دوم که شبهه موضوعیه است:

در این صورت سه فرض متصور است و منشاء این سه فرض وجود اثر و عدم وجود اثر است

فرض اول از صورت دوم: این که برای هر کدام از این دو موضوع اثر شرعی باشد.

فرض دوم از صورت دوم : برای یکی از این دو اثر است.

فرض سوم از صورت دوم: هیچکدام یک از این دو اثر ندارند.

بررسی فرض اول از صورت دوم: که هر دو موضوع ، دارای اثر است:

مثل اینکه کسی با طهارت بوده است و بعد مایعی از او خارج شده است نمی داند بول است و یا منی است؟ اگر بول باشد این بول شرعا دارای اثر است و اثر او این است آن طهارتی که قبل از خروج مایع بوده است با خروج این مایع از بین رفت و من دارای طهارت وضوئیه نیستم.

و اگر منی باشد هم طهارت من را رفع می کند و هم اثری دیگری دارد که باید غسل کنم، پس این مایع خارج شده (چه بول و چه منی باشد) دارای اثر است و یقینا طهارت را از بین برده است.

و حالا وضوء گرفتم و بعد از وضوء گرفتن شک می کنم که آیا آن جامع ( جامع عبارت: از بین رفتن طهارت است ) باقی است؟ یا باقی نیست؟ اگر آنچه خارج شده بول بوده است ، جامع باقی نیست و من وضوء دارم و اگر آنچه خارج شده منی است جامع باقی است با وضوء گرفتن اثرش از بین نمی رود پس استصحاب حدث و جامع را می کنم.

بررسی فرض دوم از صورت دوم: اثر مال یکی از این دو فرد است.

مثل اینکه کسی که محدث به حدث اصغر است مثل اینکه از خواب بیدار شده است و فرض این است که هنوز وضوء نگرفته و مایعی از او خارج شده نمی داند بول است و یا منی است؟ اگر بول است هیچ اثری ندارد بخاطر اینکه اثر بول این است که طهارت انسان را از بین می برد و انسان محدث می شود و من قبلا خواب بودم و محدث بودم و حدث بعد از حدث اثر ندارد مثل اینکه چند بار خوابیده است و یا چند بار بول کند ولی اگر آنچه خارج شده است منی باشد اثرش غسل است و بعد از خروج مایع من شک می کنم که آیا آن حدث قبلی باقی است و یا باقی نیست ؟ استصحاب بقاء حدث را می کنم.

بررسی فرض سوم از صورت دوم: هیچ کدام از این دو فرض اثر ندارد.

مثل اینکه به دستور مولی اکرام عالم بر من لازم است و این کلی عالم در محل من هستم در ضمن یکی از دو فرد است و یا در ضمن زید که عالم و یا در ضمن عمرو و دیگران عالم نیستند و زید از این محل خارج شده ولی عمرو در محل باقی است اگر عالم در ضمن زید بوده است چون از محل خارج شده است این کلی عالم هیچ اثر برای من نخواهد داشت و اگر در ضمن عمرو بوده است باز هم برای شخص من اثر ندارد فرض کنید عمرو عالم طبیب است و من مریض نیستم که به او مراجعه کنم پس هیچ کدام از این دو فردی که ممکن عالم در ضمن یکی از دو عالم باشد برای من اثر ندارد.

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo