درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: کلام شیخ و میلانی

مرحوم شیخ انصاری در رسائل در رابطه با صحیحه دوم زراره با این عبارت این گونه می فرماید:« والتقريب: كما تقدم في الصحيحة الأولى وإرادة الجنس من اليقين لعله أظهر هنا.»[1]

چرا شیخ فرمود یقین در حدیث دوم از یقین حدیث اول اظهر است و در حاشیه فرائد وجهی بیان می شود البته به طور اشاره و ناقص و

لکن بیان مرحوم آقا رضا همدانی کامل است به چیزی است که در دو جلسه قبل که اصل در تعلیل ارتکازیت است بیان کردیم طلاب مراجعه

کنند وجه اظهریت را با توجه با مطالبی که ما در جلسات قبل بیان کردیم در بیان آقا رضا همدانی را پیدا کنند.

قبلا در مبحث اصالة البرائة گفته شد که در شبهه موضوعیه در بعضی از موارد فحص لازم است و آنجایی بود که فحص مونه زیادی نداشته

باشد و در ما نحن فیه فحص از اینکه که لباس متنجس شده است یا نه زحمتی ندارد پس در ما نحن فیه در شبهه موضوعیه باید بگوییم فحص

لازم است.

جواب قبلا بیان شد که باب نجاست و طهارت بخاطر اصالة الطهارة که حاکم بر خیلی از اصول گفته شد و لو فحص مونه نداشته باشد

فحص لازم نیست و ما نحن فیه که مربوط به شستن لباس است پس فحص لازم نیست پس در شبهه موضوعیه که فحص لازم نیست بخاطر

جریان اصالة الطهارة است.

سوال هفتم: « قلت : ان رأيته في ثوبي وانا في الصلاة قال : تنقض الصلاة وتعيد إذا شككت في موضع منه ثم رأيته ، وإن لم تشك ثم رأيته رطبا قطعت الصلاة وغسلته ثم بنيت على الصلاة لانك لا تدري لعله شئ أوقع عليك فليس ينبغي ان تنقض اليقين بالشك»[2]

سوال هفتم: در حال نماز دیدم که این قسمت لباس نجس است.

جواب هفتم: اگر چنانچه شک کردی که لباست نجس شده و بعد وارد نماز شدی نماز را رها می کنی و بعد نماز را اعاده می کنی و اگر چنانچه در بین نماز دیدی لباست نجس شده است اینجا نمازت را فعلا رها می کنی و محل نجس را مشویی و بعد از همان جا که نماز رها کردی بنا می گذری و ادامه می دهی چون احتمال داده می شود شاید آن مقدار نماز رها کردی با لباس پاک نماز خواندی و این که بین نماز لباس رطوبتی تازه و خونی دارد از حال که نجس شده بعد لباس که شستی نماز را ادامه می دهی و بعد امام فرمودند که نباید یقینت که لباست پاک است با شک که در بین نماز خون تازه دیدی احتمال می دهی که از اول نجس شده، نقض کنی.

اول: قبلا معتقد بود به طهارت لباس و در اثناء نماز آن قطره خون را روی لباسش دید و نمی داند که این خون در بین نماز روی لباسش ریخته و یا قبلا ریخته است.

دوم: قبل از نماز معتقد بود به پاکی نماز و در حال نماز که چشمش به خون افتاد می داند این خون قبل از نماز روی لباسش ریخته است.

سوم: طهارت و نجاست نماز قبل از نماز برای او مشکوک بوده و در اثناء نماز آن خونی که برای او مشکوک بود قبل از نماز روی لباسش است یا نیست ؟ آن را دید.

چهارم: قبل از ورود به نماز علم اجمالی داشت که یک نقطه از لباسش نجس شده و اما کدام قسمت است نمی داند؟ و در اثناء نماز علم تفصیلی پیدا کرد که آن قطره خون این قسمت لباس بود و معلوم به اجمالش در اثناء نماز تبدیل به معلوم به تفصیل شده است.

مرحوم شیخ در فرائد الاصول می فرماید: شارح وافیه معتقد است که معنای فرمایش امام در جواب هفتم همین احتمال چهارم است که قبل از نماز علم اجمالی داشت و در حال نماز ، معلوم به علم اجمالی به معلوم به علم تفصیلی تبدیل شد.

مرحوم میلانی می فرمودند: اگر معنای حدیث همین باشد که شارح وافیه فرموده است دیگر اشکالی در روایت نخواهد بود.

مرحوم شیخ در فرائد الاصول می فرماید: بین سوال سوم و سوال هفتم در روایت تهافت است و با هم نمی سازند عبارت شیخ در فرائد الاصول اینگونه است:« مع أنه يوجب الفرق بين وقوع تمام الصلاة مع النجاسة فلا يعيد وبين وقوع بعضها معها فيعيد...»[3]

توضیح عبارت: در سوال سه حاصلش این بود که ، اگر ظن پیدا کردم که لباسم نجس شده و نگاه کردم نجاستی ندیدم و بعد نماز خواندم و بعد دیدم لباسم نجس بوده است، امام فرمودند تغسله و لا تعید الصلوة با اینکه همه نماز را با لباس نجس نماز خوانده شده است امام فرمودند اعاده نماز لازم نیست. و اما در سوال هفتم با اینکه قسمتی از نماز با لباس نجس خوانده شد امام فرمودند اعاده لازم است.

اگر این قسمت از روایت یعنی سوال هفت حمل بشود بر آنچه که شارح وافیه بیان کرد تهافتی نخواهد بود چون که نجاست معلوم به علم اجمالی بود و در بین نماز معلوم به علم تفصیلی شد.

ولی این کلام وافیه با ظاهر کلام امام در روایت نمی سازد چون ظاهر کلام امام این بود «ان لم تشک ثم رایت» ظاهر این عبارت این است شک در اصل وجود نجاست داشته که آیا نجاستی به لباسش اصابت کرد یا نه؟ نه اینکه شک در محلش داشته باشد.

و ظاهر کلام وافیه قبل از نماز علم اجمالی داشت و محلش معلوم نبود که در روی طرف راست لباس واقع شد و یا روی طرف چپ و در حال نماز علم تفصیلی پیدا کرد که محل در طرف راست است.

پس تهافتی که مرحوم شیخ می فرمودند به حال خودش باقی است.

مرحوم میلانی می فرمودند به قرینه سوال ششم « فهل علي إن شككت في انه أصابه شئ ان انظر فيه؟» مراد از (شککت) شک ابتدایی است نه شک در دایره علم اجمالی که شارح وافیه می گوید و اگر احتمال شارح وافیه از بین رفت پس قهرا آن تهافتی که مرحوم شیخ فرمود که بین سوال سه و هفت تهافت است به حال خودش باقی است و باید برای جواب از تهافت جواب دیگری باشد.

مرحوم میلانی از این تهافت جواب می دهند که در جلسه بعد بیان می شود.