درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: کلام المیلاني

ثالثا: سیره عقلائیه که دلیل اول ما است بر حجیت استصحاب تخصصا از این آیات ناهیه از عمل به غیر علم خارج شده است چه اینکه محقق نائینی فرمودند که مورد سیره، مثل خبر ثقه و استصحاب، عند العقلا، بمثابه علم است و آن ادله ما لا تقف آنها از غیر علم منع می کنند و استصحاب مثل خبر ثقه بمثابه علم هستند پس تخصص خارج هستند

منظور از اینکه استصحاب و خبر ثقه، به مثابه علم است، این نیست که خبر ثقه، و یا استصحاب که مرکز بحث ما است، طریق و محرز واقع است، بلکه منظورشان این است، همانطوری که عمل بر طبق علم کاری عقلائی است و عقلاء بر طبق علم عمل می کنند همچنین عمل بر طبق استصحاب و خبر ثقه هم کار عقلائی است پس لاتقف شامل شان نیست پس به مثابه علم است از حیث اینکه عمل بر طبق آنها عقلائی است نه اینکه مثل علم محرز واقع باشند و استصحاب محرز واقع نیست.

استاد: این فرمایش میلانی، طبق این مبنایی صحیحی است که بگوییم استصحاب، موجب وثوق و اطمینان به واقع نیست پس محرز واقع نیست ولی طبق نظر عنایه الاصول [1] که می فرماید: در نظر عقلاء هیچ فرقی بین استصحاب با خبر ثقه نیست چه اینکه عمل هر دو، منحصر به جایی که، از این استصحاب و خبر، ما وثوق و اطمینان پیدا کنیم به واقع و به تعبیری در استصحاب اطمئنان پیدا کنیم به بقاء آن حالت سابقه و الا در جایی که اطمینان حاصل نشود هم عمل بر طبق خبر ثقه اطمینانا و رجاء است و هم عمل بر طبق حالت سابقه رجاء و احتیاطا خواهد بود.

پس طبق این مبنی عنایه، استصحاب هم مثل خبر ثقه، حجیتش، بخاطر این است که، طریق به واقع و محرز به واقع است پس کلام نائینی نیازی به توضیح مرحوم میلانی نخواهد داشت و می گوییم استصحاب و خبر ثقه مثل علم محرز واقع است و تخصصا از تحت آیه لا تقف خارج است.

رابعا: قبلا در مبحث حجیت خبر مرحوم میلانی فرمودند: در ناحیه سیره عقلائیه هم، دور متصور است چه اینکه، حجیت این سیره توقف دارد بر اینکه، این سیره، مخصص ادله مانعه از عمل به غیر علم باشد، (یعنی سیره وقتی حجت است که مخصص این ادله باشد ) و مخصص بودن برای این آیه، توقف دارد که مانع و رادع سیره نباشد و مانع نبودن و رادع نبودن آیه از سیره، توقف دارد که سیره حجت باشد پس قهرا حجیت سیره توقف بر حجیت سیره دارد و دور هم باطل است.

پس سیره عقلائیه بدون دلیل بر حجیت و بدون اثبات حجیتش، باقی می ماند ولی همین سیره بدون اثبات حجیت، کافی است که به وسیله آن، استصحاب، برای ما حجت باشد چه اینکه در جلسه قبل بیان شد که، در ظرف امتثال، اثبات حجیت لازم نیست همین قدر که دلیل بر عدم حجیت نداشتیم، بر طبق همین موضوع می شود امتثال کند ولی در ظرف اثبات حجیت است که چیزی حجیتش ثابت می شود باید دلیل بر حجیت بر اثبات داشته باشیم چون مشکوک الحجیه لیس بحجه.

به بیان دیگر: در مقام امتثال به مشکوک الحجیه می شود عمل کرد ولی در مقام اثبات حجیت، حجیت مشکوک الحجیه،ثابت نخواهد شد و برای اثبات حجیت دلیل لازم است.

نتیجه: سیره عقلائیه ولو حجیتش ثابت نشود ولی در مقام امتثال می شود بر طبق استصحاب عمل کرد و به این سیره استناد کرد.