< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد رضازاده

98/11/20

بسم الله الرحمن الرحیم

 

موضوع: کلام آخوند

مرحوم آخوند در کفایه اشاره به دلیل سیره عقلائیه می کنند و بعد آن را رد می کنند.

عبارت کفایة: « وإنما المهمّ الاستدلال على ما هو المختار منها ، وهو الحجية مطلقاً ، على نحو يظهر بطلان سائرها ، فقد استدل عليه بوجوه :

الوجه الأوّل : استقرار بناءً العقلاء من الإنسان بل ذوي الشعور من كافة أنواع الحيوان على العمل على طبق الحالة السابقة ، وحيث لم يردع عنه الشارع كان ماضياً.وفيه : أولاً منع استقرار بنائهم على ذلك تعبداً ، بل امّا رجاءً واحتياطاً ، أو اطمئناناً بالبقاء ، أو ظنا ولو نوعا ، أو غفلةً كما هو الحال في سائر الحيوانات دائماً وفي الإانسان أحياناً.

وثانياً : سلمنا ذلك ، لكنه لم يعلم أن الشارع به راضٍ وهو عنده ماضٍ ، ويكفي في الردع عن مثله ما دلّ من الكتاب والسنة على النهي عن اتباع غير العلم ، وما دلّ على البراءة أو الاحتياط في الشبهات ، فلا وجه لاتباع هذا البناء فيما لابد في اتباعه من الدلالة على إمضائه ، فتأمل جيداً.» [1]

توضیح عبارت: از اقوالی متعددی که درباره حجیت استصحاب بیان شد، مختار ما این است که استصحاب مطلقا حجت است در مقابل تفاصیل دیگر (که یک تفصیل این بود استصحاب اگر شگ در مقتضی باشد استصحاب حجت نیست و اگر شک در رافع باشد استصحاب حجت است.)

وجه اول این است، بناء عقلاء، مستقر و ثابت است و بلکه همه حیوانات، عملشان بر طبق حالت سابقه است و از طرفی شارع هم، این سیره را ردع نکرده است پس بر طبق این سیره عمل می کنند

(بعد آخوند به این دلیل سیره دو اشکال می کنند.)

اشکال اول: ما قبول داریم که بناء عقلاء بر این است که اگر یقین سابق داشتم و شک لاحق، همان حکم زمان یقین را، در ظرف شک عمل می کنیم و نهایت اشکال ما این است وقتی سیره، دلیل بر استصحاب است که عمل عقلاء بر طبق یقین سابق تعبدا باشد یعنی چون شارع، استصحاب را حجت کرده است، عقلاء هم تعبدا آن حکم زمان یقین را در زمان شک اجراء می کنند ولی این نیست یعنی اینکه عقلاء آن حکم زمان یقین را در زمان شک اجراء می کنند از باب احتیاط بوده است و یا رجاء و به امید اینکه متیقن سابق باقی است و یا اطمینان به بقاء دارد و یا ظن به بقاء متیقن قبلی دارد و لو ظن آنها ظن نوعی باشد و یا گاهی اوقات، عمل عقلاء از راه غفلت است مثل اینکه کاسب به طرف مغازه حرکت می کند، به فکر این نیست که مثل مغازه ام الان خراب شده تا استصحاب متیقن سابق کند و همینطور کارمندی که به سمت اداره کارش می رود و یا حیواناتی که وارد محله خود می شود هر حیوانی به طرف خانه صاحب خود می روند و نوعا حیوانات غفلة حرکت می کنند نه اینکه حرکتشان جنبه تعبدی داشته باشد پس حرکت که می کند تعبدی نیست.

ثانیا: بر فرض از اشکال اول صرف نظر کنیم و بگوییم حرکت و عمل عقلاء بر طبق یقین سابق، تعبدی است ولی قبلا گفتیم این سیره در وقتی حجت است و در شرعیت به آن عمل کند که شارع آن امضاء کند و در اینجا معلوم نیست که شارع راضی باشد و در عدم رضایت دو دسته دلیل شرعی کافی است یعنی شارع راضی به این سیره نیست:

الف: طائفه ای که نهی از پیروی غیر علم می کنند مثل لا تقف ما لیس لک به العلم این ادله بناء عقلاء را ردع می کنند و چون این سیره و بناء حرکت به سوی غیر علم است نهایت ظن دارد و ظن را هم شارع منع کرده که عمل نکنید.

ب: و دسته دوم در ردع این سیره، ادله ای که اصولیین و اخباریین در موارد شبهه به آن عمل می کنند یعنی در وقت شک در تکلیف، برائت جاری می کنند ( مگر در بعضی موارد مخصوص مثل دماء و فروج احتیاط می کنند) و اخباریها هم احتیاط می کنند و این دلیل مجتهدین و اخباریین در مورد شبهه برائت و یا احتیاط می کنند، ردع بناء عقلاء است و مورد استصحاب هم، در مورد شبهه در ظرف شک، استصحاب جاری می کنیم و الان امر بر ما مشتبه است که متیقن سابق است یا نیست.

بنابراین بر فرض اینکه بناء عقلا درست باشد چون از طرف شارع امضاء نشده و با دو طائفه از ادله، منع شده ، به این سیره نمی شود عمل کرد.

 


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo