درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: خلاصة مطالب

    1. فاضل تونی بعد از فحص از دلیل برای اجراء برائت دو شرط دیگر بیان کردند:

الف: جاری کردن برائت باعث ثبوت تکلیف نشود.

ب: موجب ضرر بر غیر نباشد.7/10/98

    2. مرحوم آخوند بر شرط اول فاضل تونی اشکال کردند: بعد از فحص از دلیل برائت جاری می شود مطلقا چه موجب ثبوت حکم دیگر بشود یا نشود.

دلیل جریان برائت( در نظر آخوند): در صورتی که موجب حکم دیگر بشود برائت جاری می شود چه اینکه با اجراء برائت موضوعی درست می شود برای حکم دیگر و طبیعی است که در هر شرائطی که موضوع برای حکمی محقق شد لا محاله آن حکم ثابت خواهد شد چه در برائت عقلیه یا نقلیه.

موضوعی که با اجراء برائت برای حکم دیگر درست می شود در برائت عقلیه قبح عقاب بلا بیان بود و وقتی این برائت جاری شد لا محاله مستحقق عقاب نخواهد بود و این عدم استحقاق عقاب موجب سقوط آن اثر و حکم شرعی خواهد شد. و در برائت نقلیه که رفع ما لا یعملون است چه مفاد رفع ما لایعلمون رفع تکلیف در ظاهر و چه مفادش اباحه ظاهریه باشد در هر دو صورت آن اثر شرعی بر این موضوعی که با این برائت نقلیه درست شد بار خواهد شد.

و اما در جایی که با اجراء برائت اثر و حکمی ثابت نمی شود بخاطر این است که موضوعی برای آن اثر و حکم در کار نیست یعنی همان جور قبل از اجراء برائت آن اثر و حکم شرعی موضوع نداشت و حکم ثابت نمی شود همچنین بعد از اجراء برائت اثر شرعی موضوع ندارد و اثر ثابت نخواهد شد.

دلیل مطلب(دلیل اینکه با عدم موضوع اثر شرعی بار نمی شود): زیرا موضوع آن حکم شرعی نفی تکلیف واقعی است و اما مفاد برائت نفی تکلیف ظاهری است.

نتیجه: برائت بعد از فحص از دلیل جاری می شود چه حکم شرعی دیگری ثابت بشود یا نشود چه اینکه اگر بعد از اجراء برائت حکمی ثابت شد بخاطر اثبات موضوعش است و اگر حکمی دیگری ثابت نشد بخاطر نبود موضوع است و خود برائت در اثبات حکم و عدم حکم اثری ندارد.07/10/98.

    3. اگر مقصود فاضل تونی از ملاک شرط اول ( شرط اول: نباید برائت مثبت حکم دیگر باشد) مثبتیت برائت باشد و برائت اصل عملی است و مثبتیات اصل عملی حجت نیست کلام آخوند صحیح است چه اینکه برائت که جاری می شود مستلزم ثبوت آن حکم نیست بلکه با اجراء برائت موضوعی درست می شود و قهرا حکم بعد از موضوع ثابت خواهد شد و این نوع اثبات حکم توسط برائت از نوع لوازم عقلی برائت نیست تا اصل مثبت باشد.

اگر مقصود فاضل تونی از ملاک شرط اول این است که برائت یک اصل امتنانی است و منتی بر مکلف است و در جریان برائت یعنی تکلیفی از ذمه مکلف کم می کند همانطوری محقق ایروانی فرمود اشکال مرحوم آخوند بر فاضل تونی وارد نیست چه اینکه اگر برائت جاری نمی شد آن حکم شرعی بر ذمه مکلف نمی امد و حالا با اجراء برائت که موضوع برای حکم درست شد این حکم به ذمه مکلف آمد و این خلاف امتنان است.08/10/98.

    4. مختار ما این است که: حدیث رفع امتنانی است و تمسک به برائت و استدلال به آن در شبهه بدویه صحیح است و منت بودن تکلیف بر مکلف باید رعایت شود.09/10/98.