درس خارج اصول استاد رضازاده

موضوع: اشکالات میلانی بر نائینی

مرحوم نائینی می فرماید: ترتب در ما نحن فیه شرائطی دارد که در مورد قصر بجای تمام و اخفات بجای جهر و بالعکس جاری نیست.

در ترتب چهار امر و شرط معتبر است که مرحوم میلانی بیان نائینی را توضیح می دهند:

شرط اول: در هر دو امر اهم و مهم ملاک باشد یعنی هم قصر و هم تمام ملاک داشته باشد.

شرط دوم: بین عمل اهم و مهم باید تضاد باشد بمعنی اینکه جمعشان ممکن نیست.

شرط سوم: دلیل هر کدام اهم و مهم باید اطلاق داشته باشد که تا در مقام تعارض بین این دو بشود از اطلاق دلیل مهم صرف نظر کرد.

شرط چهارم: فعلیت امر به مهم مشروط به عصیان امر به اهم و تا امر به اهم معصیت نشود امر مهم فعلیت پیدا نخواهد کرد.

بعضی از این شرائط را مرحوم مشکینی در حاشیه بر کفایه اشاره کرده اند.

(کلام نائینی):اما شرط اول نیست اگر هر دو قصر و تمام ملاک داشته باشد پس باید هر دو واجب باشد چون فرض اینکه ملاک هر دو ملاک مستقلی است و ملاک مستقل هر جا بود با او امر خواهد بود و حال اینکه در ما نحن فیه قصر و تمام هر دو ملاک مستقل ندارد و بلکه یک ملاک دارد و نمی شود هر دو امر داشته باشد.

استاد: این اشکال مرحوم نائینی همان اشکال دوم مصباح است که بر حل مشکلی که کفایه گفته بودند ( و کفایه مشکل را این طور حل کرد که هم اهم و مهم ملاک دارد و لکن ملاک اهم قوی تر است.) وارد کردند.

مرحوم میلانی (که شرط اول در مانحن فیه نیست) اشکال کردند: این که هر دو در ما نحن فیه واجب نیست کاشف از این نیست که پس هر دو ملاک ندارد و بعد بگوید شرط اول نیست بلکه عدم وجوب بخاطر این است استیفاء هر دو ملاک و تحصیل هر دو برای مکلف ممکن نیست چه اینکه با استیفاء یک ملاک ممکن نیست ملاک دیگری استیفاء شود چون بینشان تضاد است و جمعشان ممکن نیست.

استاد: با این اشکال میلانی ایراد دوم مصباح بر آخوند که سابق بیان شد هم وارد نیست.

(کلام نائینی): اما شرط دوم در مانحن فیه نیست بخاطر در ما نحن فیه جمع بین تمام و قصر ممکن است چه اینکه نماز قصر و تمام دو واجب موسع هستند و تضاد بین دو واجب موسع معقول نیست ولی تضاد در وقت مضیق معقول است.

مرحوم میلانی (که شرط دوم در ما نحن فیه نیست )اشکال کردند: مناط در ترتب عدم قدرت بر جمع بر هر دو است که هر دو را انجام دهد و تضادی که شما گفتید مصداق عدم قدرت بر جمع است و در مانحن فیه اگر چه تضاد حقیقی نیست ولی تضاد عرضی است چه اینکه بعد از استیفاء ملاک تمام دیگر تحصیل ملاک قصر ممکن نیست.

(کلام نائینی ): اما شرط سوم در ما نحن فیه نیست چه اینکه در ما نحن فیه دلیل قصر ( المسافر یقصر) و تمام ( الحاضر یتم) نص است نه اینکه اطلاق داشته باشد تا با اطلاق درگیر بشود بخلاف ازل النجاسه و اقم الصلوة که اهم و مهم است و در اینجا دلیل اقم اطلاق دارد و ازل النجاسه اطلاق دارد و بعد دو اطلاق درگیر می شود.

مرحوم میلانی ( بر این شرط سوم در ما نحن فیه نیست )اشکال کردند: دلیل که در مقام اثبات است و از آن کشف از مقام ثبوت می شود دو دلیل نص باشد و یا مطلق باشد فرقی ندارد.

(کلام نائینی): اما شرط چهارم در ما نحن فیه نیست چه اینکه اگر در ما نحن فیه باشد از وجود عدم لازم می آید.

بیان مطلب:

امر به تمام که مهم است مشروط به عصیان قصر است و زمانی که مکلف نماز تمام می خواند:

الف: یا توجه دارد حکم مسافر وجوب نماز قصر است و الان می خواهد معصیت می کند.

ب: یا توجه ندارد.

اگر توجه ندارد امر به نماز تمام فعلیت ندارد چون ملکف غافل است و شرط وجوب امر به تمام نیست.

و اگر توجه دارد باز هم نماز تمام واجب نیست زیرا نماز تمام در فرضی است که جاهل به حکم نماز قصر باشد و اگر می داند وظیفه مسافر نماز قصر است نمی تواند نماز تمام بخواند.