< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد رضازاده

98/09/23

بسم الله الرحمن الرحیم

 

موضوع: کلام آخوند در حل اشکال

از فرمایش دوم مرحوم خوئی منتقی الاصول جوابی دادند شاید این جواب خیلی واضح نباشد ولی مرحوم میلانی از اشکال دوم خوئی جوابی دادند که بزودی خواهد آمد.

مرحوم آخوند در کفایه بر خودشان دو اشکال (بر جوابی که بر حل مشکلی دادند )کرده اند و هر دو اشکال را جواب دادند.

اشکال اول: با این عبارت است: « إن قلت : على هذا يكون كلّ منهما في موضع الآخر سبباً لتفويت الواجب فعلاً ، وما هو سبب لتفويت الواجب كذلك حرام ، وحرمة العبادة موجبة لفسادها بلا كلام.» [1]

توضیح عبارت: در حل مشکل بیان شد که هم در نماز قصر و هم در نماز تمام مصلحت ملزمه دارد لذا در سفر هم نماز قصر واجب است و هم نماز تمام مصلحت ملزمه دارد لذا با اینکه امر به نماز تمام نیست اگر این مکلف نماز تمام خواند نماز او صحیح است ولی مستحق عقاب است.

نتیجه حل مشکل این است هر کدام از نمازها را بخواند مصحلت نماز دیگری فوت می شود یعنی اگر نماز قصر خواند مصلحت نماز تمام به او نخواهد رسید و بالعکس و حال اینکه فرض این است که نماز امر عبادی است و اگر چیزی باعث تفویت امر عبادی بشود حرام می شود و اگر آنچیزی که موجب تفویت شده خودش عبادت باشد عمل عبادی حرام می شود و در جای خودش ثابت شده است که حرمت عبادت موجب فساد عبادت است بنابراین اگر چه نماز تمام مصلحه ملزمه دارد ولی نباید این نماز صحیح باشد زیرا مستلزم از بین رفتن مصلحت نماز قصر شده است.

به بیان دیگر: در عین اینکه نماز تمام امر ندارد لکن از ناحیه تعدد مصلحت ملزمه نماز تمام صحیح است چون مصلحت ملزمه دارد و از این طرف در عین اینکه مصلحت ملزمه دارد این نماز تمام صحیح نیست زیرا باعث تفویت نماز قصر شد و موجب فساد عمل شد و عمل فاسد هم صحیح نیست و باطل است.

مرحوم آخوند جواب اشکال بر خودشان را با این عبارت فرمودند: « قلت : ليس سبباً لذلك ، غايته إنّه يكون مضاداً له ، وقد حققنا في محله أن الضد وعدم ضدّه متلازمان ليس بينهما توقف أصلاً.» [2]

توضیح عبارت: قبول داریم که نماز تمام با نماز قصر چون هر دو مصلحت ملزمه دارند ضد یکدیگرند و جمعشان ممکن نیست ولی اینکه یکی سبب برای تفویت دیگری شد این را قبول نداریم چون اگر یکی سبب شد و دیگر مسبب معنایش این است که در دو مرتبه هستند و مرتبه سبب قبل از مرتبه مسبب است مثل مقدمه و ذی المقدمه است ولی این کلام در امر دوم مبحث نهی از شی مقتضی ضد است یا نه؟ ثابت شد که هر ضدی با عدم ضد دیگر متلازم هست ولی ضد سبب عدم ضد دیگری نیست چون ضد با عدم ضد خودش در یک مرتبه هستند مثل گرمی و سردی ضدان هستند ولی گرمی با سرد نبودن ضدانی هستند که در یک مرتبه هستند و متلازمان هستند.

اشکال دوم:با این عبارت است: « لا يقال : على هذا فلو صلّى تماما أو صلّى إخفاتاً ـ في موضع القصر والجهر مع العلم بوجوبهما في موضعهما ـ لكانت صلاته صحيحة ، وأنّ عوقب على مخالفة الأمر بالقصر أو الجهر»[3]

توضیح عبارت: بعد از اینکه هر دو نماز تمام و قصر و هم نماز جهر و اخفات ملاک ملزمه دارند پس اگر کسی عالما و عامدا بجای نماز قصر نماز تمام بخواند و بجای جهر اخفاتا قرائت بخواند باید عمل درست باشد نهایت مستحق عقاب است و حال اینکه هیچ کس نمی گوید این نماز صحیح است پس معلوم می شود که این جواب شما جواب صحیح نیست و الا اگر هر دو مصحلت ملزمه می داشتند اگر عامدا نماز قصر را بجای اخفات بخواند نماز باید صحیح باشد همانطوری که در فقه مواردی وجود دارد که بین نماز قصر و تمام مخیر است مثل نماز خواندن در حائر حسینی که ملکف مخیر است عامدا هم نماز قصر و هم نماز تمام بخواند و نماز او صحیح است چون هر دو نماز داری ملاک هستند.

جواب اشکال را با این عبارت فرمودند: « فإنّه يقال : لا بأس بالقول به (ثبوتا) لو دلّ دليل على إنّها تكون مشتملة على المصلحة ولو مع العلم ، لاحتمال اختصاص أن يكون كذلك في صورة الجهل.» [4]

توضیح عبارت: این اشکال ثبوتا قابل قبول است ولی ما از مقام ثبوت و جعل تکلیف اطلاع نداریم و از مقام اثبات کشف می کنیم که مقام ثبوت هم درست است.

و در مقام اثبات دلیلی نداریم که در جایی مکلفی عمدا نماز جهر را بجای اخفات و بالعکس بخواند و نماز او صحیح باشد پس کشف هم نمی کنیم در مقام ثبوت مشکلی نباشد.

اما در مورد جاهل در مقام اثبات دلیل داریم که جهر بجای اخفات و بالعکس مشکلی ندارد و نماز صحیح است پس در مقام ثبوت هم مشکلی نیست.

و بعید هم نیست وظیفه انسان به اختلاف حالات مختلف باشد یعنی اگر جاهل بود نماز او درست است و اگر عالم بود بگوییم نماز درست نیست که از این موارد در شریعت وجود دارد مثل اینکه حکم حالت سلامتی با حالت مرض و یا حالت اضطرار با حالت غیر اضطرار فرق می کند و لکن بین حالت علم با حالت جهل دو حالت مستقل با دو حکم مستقل است مثل حالت سفر با حالت حضر.

 


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo