< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد رضازاده

98/09/16

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: حکم وضعی ترک فحص

سابق بیان شد که آیا قبل از اجراء برائت فحص و تعلم در حکم مشکوک در شبهه حکمیه لازم است یا لازم نیست؟

و سوال دیگری مطرح شد که حکم مشکوک مورد بحث مشروط به شرطی است یا نیست؟

بحث در حکم مشکوک غیر مشروط مباحث آن مطرح شد.

اما مشروط

الان بحث در حکم مشکوک مشروط که می خواهیم برائت جاری کنیم مثل استطاعت برای حج و یا مثل زوال شمس برای نماز ظهر و عصر آیا بعد از آنکه شرط حاصل شد اگر شک کردیم( مثلا حج واجب است و یا نیست؟) فحص لازم است یا لازم نیست؟

مرحوم میلانی هشت صورت تصور کردند:

صورت اول: بعد از حصول شرط زمان وسعت دارد که از حکم مشروط فحص کنیم.

صورت دوم: زمان وسعت ندارد و مضیق است.

بنا بر هر دو صورت یا تمکن از احتیاط است و یا نیست.

که نتیجه چهار صورت است.

و در هر چهار صورت بعد از استطاعت از حکم واقعی که عمل حج است به طور کلی غافل هستم و یا توجه به وجوب حج دارد و غافل نیستم.

که نتیجه هشت صورت می شود.

خلاصه کلام مرحوم میلانی:

در چهار صورتی که مکلف غافل هست بحث عقاب مطرح نیست.

و در چهار که صورت مکلف غافل نیست و فحص نکرد و قهرا عمل فوت شود معاقب خواهد بود.

صورت اول از هشت صورت: استطاعت حج دارد و زمان موسع است مثل اینکه یک ماه تا ایام حج باقی است وفرصت برای فهمیدن دستورات حج و ثبت نام برای حج وجود دارد و توجه دارد که عمل حج بر او امسال واجب است و تمکن از احتیاط هم دارد در این صورت اگر فحص نکرد و عمل از او فوت شد بلا اشکال معاقب است

صورت دوم از هشت صورت: زمان موسع است و ملتفت به وجوب حج هست و احتیاط ممکن نیست مثل دوران بین ضدین از طرفی مستطیع هست عمل حج را انجام بدهد و از طرفی واجب نفقه هم دارد هر دو عمل را نمی توانم انجام بدهد و نمی توان یقین کند که چگونه به وظیفه عمل کند و فحص نکرد که وظیفه چیست معاقب هست.

صورت سوم از هشت صورت: ملتفت هست که حکم وجوب صوم بر او واجب باشد و لکن وقت تنگ است ولو احتیاط ممکن است مثل اینکه روزه امروز واجب بوده است و نمی تواند امروز روزه بگیرد در این صورت عقاب کردن و هم عدم عقاب مشکل است.

صورت چهارم از هشت صورت: مثل صورت سوم است و تمکن از احتیاط نیست در این صورت حکمش مثل صورت سوم است که عقاب از عمل خالی از اشکال نیست.

مرحوم آخوند در صورت سوم و چهارم برای فرار از محذور دو راه تعیین کردند:

    1. مسلک اردبیلی معاقب بر خود مقدمه که وجوب تهیئي دارد.

    2. این واجب اگر چه مشروط است ولی معلق فرض می کنیم باز هم جای عقاب است.

بیان عقاب در راه دوم: در واجب مشروط جای عقاب نبود چون خود وجوب مشروط است و قبل از شرط وجوبی نیست ولی اگر واجب معلق بود قبل از حصول شرط وجوب است واجب یک ماه دیگر است پس اگر ترک فحص کرد وجوب فعلی را ترک کرد و قهرا معاقب هست.

اشکال در راه دوم آخوند

خروج از محل بحث است چون بحث در واجب مشروط است و واجب معلق قسمی از واجب مطلق است که وجوب الان است و واجب بعد خواهد آمد و مشروط مرکز محل بحث ما در مقابل واجب مطلق است.

استاد: در دو صورتی که عقاب خالی از خدشه نیست ممکن است عقاب این طور فرض شود به اینکه التفات دارد که حکم دارد و احتمال تکلیف هم می دهد و با این التفات و احتمال در واقع غرض مولی را تفویت کرده است زیرا بعد از حصول شرط مولی ملاک ملزم دارد بر عمل واجب و عقل مستقل است که تفویت غرض ملزم مولی جایز نیست.

نتیجه: در هر چهار صورت که التفات به تکلیف است معاقب است.

اما در چهار صورت که التفات به تکلیف نیست قائل به عقاب داشتن بخاطر ترک واقع کار مشکلی خواهد بود.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo