< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد رضازاده

98/07/15

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: کلام میلانی

 

مرحوم میلانی بر فرمایش مرحوم شیخ و نائینی(مقدم بودن عمل بر طبق حجت بر عمل بر طبق احتیاط)اشکالات متعدد کردند:

اینکه شما گفتید که حجیت طریق و اماره معنایش القاء احتمال خلاف است و احتیاط هم معنایش عمل بر احتمال خلاف است پس عمل احتیاط بعد از عمل حجت شرعیه قرار می گیرد.

اولا: حجیت معنایش احتمال خلاف نیست و اگر گفتیم خبر موثوق به حجت است معنایش این نیست که احتمال خلافی که در مورد این خبر است آن را نادیده بگیر و حجیت معنای متعدد دارد که اشاره خواهد شد.

ثانیا: برفرض قبول کنیم که معنای حجت القاء احتمال خلاف است این القاء خلاف تکوینی نیست بلکه این القاء احتمال خلاف به این معنا است که اثر شرعی که بر آن احتمال خلاف مترتب می شود آن اثر را مترتب نکن و به عنوان مثال احتمال خلاف می گوید نماز قصر نخوان و اما در ما نحن فیه حسن احتیاط که شرط عمل بر طبق احتیاط بود اثر عقلی است نه شرعی و عقل می گوید احتیاط بکن.

به بیان دیگر: حجیت اماره بر فرضی است که ما قبول کنیم که معنایش القاء احتمال خلاف است این احتمال یک صفت نفسانی است مثل علم و ظن و اطمینان قابل پاک شدن از نفس من نیست مثلا من القاء بکنم که احتمال ندهم و یقین نداشته باشم این وجدانا امکان ندارد و القاء صفات نفسانی یعنی آثار شرعیه را مترتب نکن.

به بیان دیگر:

در باب استصحاب است که لا تنقض الیقین بالشک عمده مدرک استصحاب است یعنی یقین را با شک نقض نکن معنایش این نیست شک نکن بلکه این امر وجدانی و فطری است و معنای لاتنقض یعنی آثار یقین را از بین نبر در زمان شک و در مانحن فیه موضوع احتیاط احتمال تکلیف است و این احتمال در نفس است و نمی شود این را القاء کند بلکه معنایش این است اگر این احتمال اثر شرعی دارد آن را بار نکن و حسن احتیاط که مرکز بحث ما است اثر عقلی است نه شرعی و دلیل حجیت طرق و امارات می گوید اثر شرعی را بار نکن و نه اثر عقلی را.

ثالثا: بر فرض قبول کنیم که حسن احتیاط اثر شرعی است نه عقلی این تفصیلی که دادید بین قبل عمل بر طبق حجت و بین بعد از عمل یعنی اثر این احتمال که حسن احتیاط بعد از عمل بر طبق حجت است و این تفصیل بدون دلیل است و بر هیچ مسلکی در حجیت خبر ثقه صحیح نیست.

توضیح مطلب:

سه مسلک در باب حجیت خبر ثقه است

    1. مسلک شیخ: الق احتمال خلاف این خبر

    2. مسلک آخوند: حجیت یعنی جعل طریقیت برای خبر ثقه به این معنا که علم وجدانی به چیزی که داشتیم که معلوم را به ما نشان می دهد و هیچ احتمال خلاف هم نمی دهیم و در جایی که خبر ثقه است ولی خودم بی خبرم اینجا احتمال خلاف می دهم و معنای حجیت خبر ثقه این است که اگر چه حجیت خبر ثقه مثل علم طریق روشن وصد در صد نیست واحتمال خلاف می دهیم ولی شارع می گوید این خبر ثقه را برای تو حجت کردم مثل علم وجدانی طریق قرار دادم نهایت علم تعبدی است.

    3. جعل حکم مماثل یعنی مودی خبر هرچه است اگر چه معلوم نیست که خبر مطابق با واقع باشد اما وقتی خبر را شارع حجت کرد معنایش اینکه نظیر همان تکلیفی که خبر که به تو اخبار کرده است آن مثل تکلیف واقعی است مثل خبر می گوید نماز قصر واجب است و من این را حجت قرار دادم مثل حجت واقعی یک وجوب قصری در ظاهر برای تو قرار دادم و تو کاری به واقع نداشته باشد و درحقیقت یک نماز قصر واجبی است که خبر می گوید و یک جعلی به دست شارع که در ظاهر وظیفه تو همین نماز قصر است و کاری با واقع نداشته باش

این تفصیل شما با هیچکدام از سه مسلک سازگار نیست و همه مسلک ها می گویند خبر حجت است چه احتیاط قبل و بعدش باشد یا نباشد

اما طبق مسلک اول تفصیل صحیح نیست چه اینکه القاء احتمال خلاف معنایش این است که در وقتی که حجت می گوید الق یعنی نماز قصر نخوان چون نماز قصر احتمال خلاف است و آن را باید نادیده بگیرد و این فرقی بین قبل و بعد نمی گذارد.

اما طبق مسلک دوم تفصیل صحیح نیست چه اینکه وقتی احتیاط می گوید قصر واجب است و قصر بخوان و حجت می گوید نماز تمام واجب است و حجیت حجت معنایش این است که من شرعا علم دارم که نماز تمام واجب است و باید متعبد بشوم که نماز تمام واجب است و اگر علم وجدانی می داشتم که تمام واجب است جایی برای قصر نبود چون علم دارم نماز تمام واجب است الان که علم تعبدی دارم نماز تمام واجب است همچنین نماز قصر واجب نیست نه قبل و نه بعد چون علم دارم که نماز تمام واجب است و احتمال خلاف با علم جمع نمی شود.

اما طبق مسلک سوم تفصیل صحیح نیست چه اینکه آن که الان وظیفه من است به عنوان یک حکم امتثالش واجب است آن است که حجت می گوید که نماز قصر واجب است که جعل مودی است پس واقع من وجوب نماز قصر است و نماز تمامی که من احتمال می دهم واقع من نیست و فرقی بین قبل و بعد احتیاط نخواهد بود.

نتیجه بحث:

استاد: تفصیل مرحوم نائینی در مقدم بودن عمل بر طبق حجت بر عمل بر طبق احتیاط:

در جایی که حسن احتیاط اثر شرعی باشد صحیح نیست چه اینکه حسن احتیاط به معنای اثر شرعی با حجت شرعی به هر معناکه باشد قابل جمع نیست

و در جایی که حسن احتیاط اثر عقلی باشد صحیح است چه اینکه حسن احتیاط به معنای اثر عقلی با حجت شرعی به هر معناکه باشد قابل جمع است و احتیاط لازم خواهد بود.

استاد: به نظر ما حسن احتیاط اثر عقلی است و حجیت حجت به هر معنایی که باشد حسن احتیاط را نفی نمی کند.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo