< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد رضازاده

98/07/14

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: شرائط احتیاط

قال فوائد الاصول: « نعم : يعتبر في حسن الاحتياط إذا كان على خلافه حجة شرعية أن يعمل المكلف أولا بمؤدى الحجة ثم يعقبه بالعمل على خلاف ما اقتضته الحجة إحرازا للواقع ....

توضیح عبارت: اگر چنانچه بر موضوعی که می خواهد احتیاط کند حجت شرعیه داشته باشیم در حسن احتیاط اول بر طبق مودی حجت عمل کند و بعد عمل آخری را که موافق با حجت نیست و در مقام احتیاط باید انجام دهد تا احتیاط صدق کند بعد آن عمل را انجام بدهد مثل اینکه فرض کنید حجت شرعیه اینجا نماز عصر است ولی خودش احتمال می دهد نماز تمام است این مکلف اول نماز عصرمی خواند بعد نماز تمام را انجام می دهد و یا مثلا دو ظرف آب است یکی مطلق و یکی مضاف و حجت شرعیه می گوید این آب مطلق است و از طرفی انسان احتمال می دهد آب دیگر آب مطلق باشد اول باید آب که حجت می گوید آب مطلق است وضوء و یا غسل کند بعد به آب احتمال می دهد تا یقین کند به تکلیف خود عمل کرده است.

والسر في ذلك :هو أن معنى اعتبار الطريق :إلقاء احتمال مخالفته للواقع عملا وعدم الاعتناء به ، والعمل أولا برعاية احتمال مخالفة الطريق للواقع ينافي إلقاء احتمال الخلاف فان ذلك عين الاعتناء باحتمال الخلاف ....

دلیل مرحوم نائینی:در وقت احتیاط این شخص می خواهد دو عمل انجام دهد یک قصر بخواند دوم تمام و عملی که حجت میگوید قصر و احتیاط هم می گوید عصر بخوان ولی نسبت به عمل آخری احتیاط می گوید آن را هم انجام بده تا اطمینان پیدا کنی که به وظیفه عمل کردی و در اینجا حجت می گوید لازم نیست احتیاط را انجام بدهد و احتیاط در وقتی مخالف با آن حجت است.

به بیان دیگر:حجت اعتبارش به این است الق احتمال الخلاف یعنی به احتمال خلاف اعتناء نکن و اگر انسان به این احتیاط عمل کند قبل از عمل به طبق حجت در واقع مخالف با حجت می کند و حجیت می گوید نماز تمام لازم نیست و احتیاط می گوید که نماز را لازم انجام بدهد و عمل کردن به احتیاط قبل از عمل به حجت معنایش این است حجیت حجت را قبول ندارد.

هذا مضافا إلى أنه يعتبر في حسن الطاعة الاحتمالية عدم التمكن من الطاعة التفصيلية.» [1]

دلیل دیگر نائینی عمل بر طبق حجت مقدم است این که

وقتی مکلف احتیاط می کند در واقع اطاعت احتمالیه انجام می دهد احتمال قصر واجب باشد و احتمال تمام واجب باشد و وقتی هر دو عمل انجام دهد این اطاعت احتمالیه است. و وقتی بر طبق شرعیه عمل می کند که مثلا حجت می گوید نماز قصر واجب است وقتی نماز قصر خواند در اینجا اطاعت تفصیلیه است می داند که وظیفه او نماز قصر است نه نماز تمام و همیشه اطاعت تفصیلیه بر اطاعت احتمالیه مقدم است.

پس مرحوم نائینی با دو بیان فرمودند که عمل بر طبق حجت شرعیه باید قبل از عمل بر طبق احتیاط باشد1: احتیاط درگیر با خود حجیت حجت است به این معنی که حجت میگوید مثلا نماز تمام لازم نیست و احتیاط می گوید نماز تمام لازم است و در اینجا اول باید به حجت عمل کند بعد بر طبق احتیاط عمل کند.2: در احتیاط کردن اطاعت احتمالیه است و در عمل کردن بر طبق حجت شرعیه اطاعت تفصیله است و همیشه اطاعت تفصیلیه بر اطاعت احتمالیه مقدم است.

استاد: این مقدم بودن عمل بر طبق حجت بر عمل بر طبق احتیاط در جایی است که حجت واقع را به ما ارائه بدهد و گویا با حجت ما واقع را می بینیم و یا اگر اصلی است که با احتیاط در کنار هم باشد اصل تنزیلی باشد مثل استصحاب که نشان دهنده واقع باشد.

مرحوم شیخ و نائینی در جمع بین حجت و احتیاط شرط عمل بر طبق احتیاط را اول عمل بر طبق حجت فرمودند و بعد احتیاط کند ولی آخوند این شرط را بیان نکردند فرمودند عمل بر طبق احتیاط جایز است حتی اگر حجت شرعیه داشته باشیم.

 


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo