< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد رضازاده

97/11/14

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: تنبیه دوم / اقل واكثر / اصالت الاشتغال/ اصول عملیه

خاتمة

صرح الشیخ في الرسائل بما نصّه: «ان‌ الركن‌ فى‌ اللغة والعرف معروف وليس له فى الاخبار ذكر حتى يتعرض لمعناه فى زمان صدور تلك الاخبار بل هو اصطلاح خاص للفقهاء وقد اختلفوا فى تعريفه بين من قال بانه ما تبطل العبادة بنقصه عمدا وسهوا وبين من عطف على النقص زيادته والاول اوفق بالمعنى اللغوى والعرفى‌».[1]

مرحوم شیخ در رسائل نسبت به رکن می فرمایند: رکن، در لغت و عرف مردم معروف است. در لغت، رکن به چیزی که قوام شیء به آن است، معنا می شود مثل ستونی که سقف روی آن بنا شده است. اما در روایات، کلمه رکن ذکر نشده است و اگر این کلمه در روایات ذکر می شد، باید زمان صدور روایت را ملاحظه می کردیم که در آن زمان، رکن به معنای لغوی بوده یا به معنای دیگری، ولی چون در روایات اسمی از کلمه رکن برده نشده است، لذا ما این را همان معنای لغوی می دانیم.

بعد می فرمایند: فقهاء هم برای رکن، تعریف خاصی بیان کرده اند و در این تعریف اختلاف دارند، بعضی می گویند رکن چیزی است که در صورت نیامدن عمدی یا سهوی آن، عبادت باطل می شود و بعضی می گویند رکن چیزی است که در صورت نیامدن یا زیادی عمدی یا سهوی، عبادت باطل می شود.

مرحوم شیخ در ادامه می فرمایند: تعریف اول که رکن چیزی است که فقط با نقصیه عمدی یا سهوی باعث بطلان عبادت می شود، اوفق به معنای لغوی و عرفی است. چون مثلا سقف بالا ستون، با نبود ستون می ریزد نه با زیاد بودن ستون.

و اشار الیه صاحب الكفایة بقوله: «كما هو الحال فيما ثبت شرعا جزئيته أو شرطيته مطلقا (في حال النسیان وغیره) نصا (ما كان في حدیث لا تعاد) أو إجماعا (بقیة الاركان)». [2]

مرحوم آخوند در کفایه نسبت به معنای رکن می فرمایند: رکن چیزی است که در شرع جزئیت یا شرطیت آن مطلقا در حال نسیان و غیر نسیان، ثابت شده باشد و این فرق ندارد با نص ثابت شود مثل ما فی حدیث لا تعاد یا با اجماع ثابت شده باشد مثل بقیه ارکان.

خلاصة ما ذكر في التنبیه الثاني من المهمات:خلاصه مطالب مهم تنبیه دوم:

1. اختار صاحب الكفایة عدم الفرق من حیث البرائة النقلي والاحتیاط العقلي، بین الشك في أصل الجزئیة والشرطیة، وبین الشك في الجزئیة او الشرطیة، في خصوص حال النسیان الكلام الكلام.

1. آخوند می فرمایند فرق نیست در اجراء برائت نقلی و احتیاط عقلی بین اینکه شک در جزئیت و شرطیت مطلقا باشد یا شک در جزئیت و شرطیت در خصوص حال نسیان باشد و در هر دو صورت عقلا احتیاط و نقلا برائت است. 26/10/97

2. افاد صاحب الكفایة لعدم لزوم الاحتیاط والاعادة علی الناسي في المقام نقلا، مضافا الی حدیث الرفع والاصل العملي، بامكان الدلیل الاجتهادي علیه بطریقین: 1. مخاطب عموم المكلفین ولكن المكلف به هو العمل الخالي عن المنسي ودل دلیل آخر بالنسبة الی الذاكر بلزوم رعایة المنسي؛ 2. مخاطب عموم المكلفین، ولكن المكلف به هو العمل التام ودل دلیل آخر علی لزوم العمل الخالي عن المنسي، علی الناسي وللزوم الاحتیاط عقلا بما تقدم، من منجزیة العلم الاجمالي ولزوم احراز ملاک الامر.

2. مرحوم آخوند در مقام اینکه شرعا در شک در جزئیت یا شرطیت در حال نسیان، احتیاط لازم نیست، علاوه بر حدیث رفع و اصل عملی، به دو دلیل اجتهادی تمسک کرده اند:

اول: مخاطب تکلیف، همه مکلفین هستند اما مکلف به، عمل بدون جزء یا شرط فراموش شده است و دلیل دیگری می گوید که ذاکر، باید جزء یا شرط فراموش شده را انجام بدهد.

دوم: مخاطب تکلیف، همه مکلفین هستند و مکلف به، عمل تمام است و دلیل دیگری می گوید که ناسی، لازم نیست جزء یا شرط فراموش شده را انجام بدهد.

همچنین ایشان به دو دلیل بر لزوم احتیاط تمسک کرده است:

اول: این فرد علم اجمالی دارد نماز با جلسه استراحت یا بدون آن واجب است و این علم اجمالی منجز است و احتیاط لازم است.

دوم: هر عملی یک ملاک دارد و شخص باید طوری عمل کند که احراز کند آن ملاک حاصل شد و با عمل ناقص، معلوم نیست ملاک عمل حاصل شود. 26/10/97

3. اشار صاحب الكفایة الی رد كلام الشیخ من عدم امكان تكلیف الناسي بالخالي عن المنسي لخروجه عن النسیان.

3. مرحوم آخوند اشکال فرمودند به کلام شیخ که گفته اند تکلیف ناسی ممکن نیست و با طریق اول و دوم اجتهادی اثبات کردند که تکلیف ناسی ممکن است. 6/11/97

4. اورد علی طریق الثاني الذي افاده صاحب الكفایي محقق النائیني والمصباح والمنتقی واما الطریقة الاول فهو مورد قبول ثبوتا للنائیني والمصباح واللازم احرازا لدلیل علیه اثباتا خلافا للمنتقی افاده لرده بیاناتا ثلاثة.

4. طریق دوم مرحوم آخوند در دلیل اجتهادی را محقق نائینی و مصباح و منتقی اشکال کرده اند اما طریق اول ایشان را مرحوم نائینی و مصباح قبول کرده اند اما منتقی آن را رد کرده است به سه بیان.

5. والظاهر المختار هو عدم تمامیة ما افاده المنتقی من بیاناته الثلاثة.

فالمختار هو تمامیة ما افاده الكفایة من الطریق الاول تبعا للنائیني والمصباح. 10/11/97

5. مختار ما این است که فرمایش منتقی با سه بیانی که بیان کرده اند، مخدوش است و فرمایش مرحوم نائینی و مصباح درست است.

نتیجه اینکه مختار ما این است که طریق اول مرحوم آخوند، صحیح است.


BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo