موضوع: مقام چهارم/ متباينين/ اصالت الاشتغال/ اصول عمليه

مرحوم آخوند فرمودند اگر اضطرار به یکی از اطراف علم اجمالی پیدا شد، مخالفت با آن جایز است و احتیاط در هیچ طرف لازم نیست.

مرحوم آقای میلانی از این فرمایش جواب می دهند به اینکه این تخییری که این شخص دارد، لازمه اضطرار است که فرد مخییر است یکی از اطراف انتخاب کند، حال اگر این تخییر شرعی بود، فرمایش آخوند درست بود و علم اجمالی مثل عدم است و رعایت آن در هیچ طرفی لازم نیست اما این تخییر عقلی است و مورد اضطرار را بدون هیچ اشکال، انجام می دهد و با علم اجمالی مخالفت می کند اما باید سایر اطراف را احتیاط کند و بر طبق علم اجمالی عمل کند.

ایشان می فرمایند ما در ما نحن فیه که اضطرار به یکی است و تخییر هم عقلی است، دو حکم به ما متوجه شده که باید امتثال شود: یکی از ناحیه علم اجمالی و یکی از هم ناحیه اضطرار و در حال حاضر که فرد مضطر به شرب یکی، بین این دو خطاب قرار گرفته است، در اینجا خطابی که از ناحیه علم اجمالی است، باید امتثال شود و این امتثال به دو گونه است، یا به نحو امتثال علمی است به اینکه از همه اطراف اجتناب کند یا به نحو امتثال احتمالی به اینکه از بعضی از اطراف اجتناب کند، اما خطابی که از ناحیه اضطرار آمده است، فقط یک امتثال دارد و آن این است که فرد باید یکی از آبها را بیاشامد و این امتثال هم امتثال علمی است و تا زمانی که نیاشامد، احفظ نفسک امتثال نشده نه علما و نه احتمالا. حال این دو خطاب در یکجا با هم درگیر می شوند به اینکه به خطابی که از ناحیه علم اجمالی آمده، بخواهد علما امتثال کند و به خطابی که از ناحیه اضطرار هم آمده، بخواهد عمل کند، در اینجا تنافی واقع می شود و دوران بین محذورین است و در دوران بین محذورین، باید اهم رعایت شود و هم در اینجا حفظ نفس است و با رعایت این، مخالفت با لا تشرب النجس شده است و عقلا در اینجا معذور است.

به تعبیر دیگر در اینجا نه موافقت قطعیه لا تشرب النجس لازم است و نه مخالفت القطعیه، بلکه باید موافقت احتمالیه شود. موافقت قطعیه لازم و جایز نیست، بخاطر اینکه خطاب احفظ نفسک مقدم است و طبیعی است که موافقت قطعیه ممکن نیست. و مخالفت قطعیه لا تشرب النجس هم جایز نیست، چون مجوزی برای این کار ندارد و باید طبق علم اجمالی عمل شود.