< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد رضازاده

93/06/23

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: حجیت ظن/خبر واحد/ادله حجیت خبر واحد/آیه نبا/مانع دوم
جواب مرحوم آقای فاضل و مرحوم نائینی بیان شد خلاصه اش این بود که تبین ناظر به وحدت خبر می باشد نه فاسق بودن مخبر و این ملاک در خبر عادل هم وجود دارد لذا آیه مفهوم ندارد و خبر عادل هم حجت نیست به همان ملاکی که خبر فاسق حجت نیست
و فیه:
اولا: قبلا در جلسه 6/2/93 در بیان تقریب کلام شیخ در رسائل برای وجود مقتضی در آیه ذکر شد که اخبار فاسق دو وصف وجود دارد یکی ذاتی است که خبر، خبر واحد است و دیگری عرضی است که مخبر فاسق است و تبینی که در آیه آمده است بخاطر وصف عرضی- فاسق بودن- می باشد نه بخاطر وحدت مخبر به دلیل اینکه تبین مقرون با فاسق شده است نفرموده است ان جائکم مخبر واحد فتبینوا علاوه بر اینکه تناسب و عدم قبول خبر مناسبت با فسق مخبر دارد مخبر اگر فاسق باشد نباید کلام او را پذیرفت و با وحدت مخبر تناسبی ندارد علاوه بر اینکه قبلا در جلسه 6/2/93گفتیم منتقی فرموده است که کلام مرحوم شیخ با یک بیان دقیق در حقیقت بیان کننده وصف این مخبر می باشد و در حقیقت شیخ می خواهد بگوید مراد از خبر فاسق در واقع، بیان صفت فاسق بودن می باشد نه خبر فاسق.
ثانیا: آیه شریفه اختصاص به اخبار از ارتداد ندارد تا گفته شود این خبر مرکب از دو بخش فاسق و واحد بودن می باشد زیرا نبائی که موضوع در آیه قرار گرفته است کلی نبا می باشد در هر موردی که فاسق خبر بیاورد چه حکم شرعی را بیان کند و چه موضوعی از موضوعات را بیان کند همه این موارد را شامل می شود و بدهی است که ملاک تبین در کلی نبا فاسق چه در موضوع و چه در حکم همان فسق این مخبر می باشد نه وحدت خبر و الا از جهت وحدت خبر اگر مخبر فاسق نباشد مورد قبول واقع می شود خلاصه اینکه این فرمایش با ظاهر آیه سازگاری ندارد.
خلاصه اینکه کلام مرحوم نائینی که فرمودند مورد مانع مفهوم نیست صحیح نیست بخاطر آنچه که محقق عراقی فرمودند نه بخاطر آنچه تبیان بیان کردند محقق عراقی فرمودند موضوع مفهوم و منطوق باید یکی باشد اگر ارتداد موضوع منطوق است موضوع مفهوم هم خواهد بود و خود مرحوم نائینی نیز در آخر کلامشان فتامل دارند و شاید اشاره به اشکالی است که محقق عراقی بیان کرده است.
گفتیم بر این کلام که مورد مانع مفهوم است هم مرحوم نائینی اشکال کرده اند و هم مرحوم شیخ انصاری اشکال کرده اند.
جناب شیخ در رسائل[1] در رد این مطلب که مورد مانع مفهوم است می فرمایند:
و فیه ان غایة الامر لزوم تقیید المفهوم بالنسبة الی الموضوعات بما اذا تعدد المخبر العادل فکل واحد من خبری العدلین فی البینة لا یجب التبین فیه.
می فرمایند آیه مفهوم دارد الا اینکه مفهوم که حجیت خبر عادل است نسبت به احکام کلی مقید نیست اما نسبت به جائی که مخبر عادل در موضوع خارجی خبری نقل کند مقید می شود باینکه مخبر متعدد باشد و دو نفر باشند وقتی دو نفر شدند تبین لازم نیست.
به عبارت دیگر موضوع در مفهوم طبیعی عادل است نه عادل واحد و اطلاق این طبیعی هم شامل یک نفر می شود و هم بیشتر از یک نفر کما اینکه در موضوع منطوق برای وجوب تبین، طبیعی فاسق است چه در حکم شرعی و چه در موضوع خارجی و تا زمانی که به حد تواتر نرسد تبین لازم است الا اینکه اطلاق در ناحیه مفهوم در موضوعات خارجی بوسیله دلیل خارجی تخصیص خورده باینکه متعدد باشد نه اینکه اساسا از مفهوم رفع ید شود.
این جواب مرحوم شیخ را محقق عراقی در نهایه[2] بیان کرده اند و هم مرحوم آقای خوئی در مصباح الاصول[3] و قبول دارند.
ظاهرا این کلام به نظر ما نیز صحیح می باشد و از جهت مورد مانعی برای مفهوم داشتن آیه نبا وجود ندارد.

تا کنون بحث در مانعیت مورد در خصوص مفهوم بود که آیه مفهوم دارد یا نه؟ و معلوم شد مفهوم دارد الا اینکه در موضوعات خارجی مقید به تعدد می باشد.
اما نسبت به منطوق با توجه به اینکه موردش موضوع خارجی است آیا اشکالی ایجاد می کند یا نه؟
مستفاد از آیه این است که اکتفاء به خبر فاسق در موضوع خارجی مانند ارتداد بدون تبین کافی نیست و این بدین معناست که با تبین قبول کنید و الا قید تبین لغو خواهد بود حال مشکل ما این است که موضوع در منطوق ارتداد می باشد و منطوق می گوید که بعد از تبین در موضوع خارجی خبر فاسق را قبول کنید در حالیکه در ارتداد بعد از تبین هم خبر فاسق پذیرفته نمی شود زیرا در موضوع خارجی علم، اعم از وجدانی یا تعبدی لازم است و لازمه اش اخراج مورد از تحت عموم عام خارج شود و هو مستهجن.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo