موضوع: حجیت ظن/خبر واحد/ادله حجیت خبر واحد/آیه نبا/مانع دوم
و اما مانع دوم
قبلا در جلسه 12/2/93 بیان شدکه چند مانع متصور است که بخاطر آن موانع آیه نبا دلالت بر حجیت خبر عادل ندارد به بیان دیگر قبلا در ابتدای بحث آیه نبا گفته شد که استفاده حجیت خبر عادل از این آیه متفرع بر دو چیز است:
1- وجود مقتضی یعنی آیه مفهوم داشته باشد و مفهومش حجیت خبر عادل باشد.
2- عدم مانع یعنی مانعی جلوی مقتضی را نگیرد.
نسبت به مقتضی گفته شد که آیه از حیث مفهوم شرط می تواند دلالت بر حجت خبر عادل داشته باشد بعد به اینجا رسیدیم که آیا مانعی جلوی مقتضی را می گیرد و گفتیم یک مانع عموم علت می باشد- ان تصیبوا قوما بجهالة- این علت در خبر عادل نيز وجود دارد زیرا ما علم نداریم آنچه عادل می گوید مطابق با واقع است لذا این اصابت هم در منطوق و هم در مفهوم که خبر عادل است وجود دارد لذا این علت اجازه نمی دهد مقتضی- مفهوم شرط- تاثیر کند و قهرا آیه دلالت بر حجیت خبر عادل نخواهد داشت.
از این مانع به چند بیان جواب داده شد یکی این بود که این جهالت شامل خبر عادل نیست زیرا جهالت در این آیه به معنای سفاهت می باشد نه به معنای عدم العلم و سفاهت در عمل بر طبق خبر عادل نیست و فقط بر عمل بر طبق خبر فاسق می باشد زیرا نوع عقلاء به خبر عادل عمل می کنند.
جواب دیگر این بود اگر چه جهالت به معنای عدم العمل است لکن مفهوم حاکم بر این علت می باشد لذا این علت جلوی مفهوم را نمی گیرد.
این دو جواب اشکال داشت.
جواب دیگر این بودکه علت، خوف از ندامت می باشد نه اصابه به جهالت و این خوف از ندامت در خبر عادل نیست زیرا ما در عمل بر طبق خبر عادل معذوریم زیرا بر یک حجت شرعی و عقلایی عمل کرده ایم اما در خبر فاسق خوف ندامت وجود دارد.

اما مانع دوم
مانع دوم عبارت است از مورد آیه زیرا مورد آیه ارتداد عده ای از مسلمانان می باشد و ارتداد یک موضوع خارجی است نه حکم شرعی و در موضوع خارجی کما اینکه خبر فاسق حجت نیست خبر عادل هم حجت نیست و در موضوعات خارجیه علم لازم است؛ یا علم وجدانی یا علم تعبدی که بینه شرعیه می باشد و حال آنکه در اینجا بحث ما در خبر واحد می باشد و اگر آیه مفهوم داشته باشد مفهومش این است که در موضوعات خارجیه قول یک عادل هم حجت است و این صحیح نیست لذا یا باید بگوییم آیه اصلا مفهوم ندارد و یا بگوییم مفهوم آیه تخصیص خورده است که خبر واحد عادل حجیت است مگر در خصوص ارتداد که قطعا خبر واحد عادل حجت نیست.

ان قلت:
چرا بگوییم آیه مفهوم ندارد بلکه می گوییم آیه تخصیص خورده است يعني خبر عادل حجت است مگر در خصوص ارتداد.
قلت:
این کلام مورد قبول نیست زیرا مورد آیه ارتداد می باشد و تخصیص هیچ کلی و عامی نسبت به مورد خودش جایز نیست زیرا این کلی و عام نسبت به مورد خودش نص می باشد لذا لامحاله باید مورد خودش را شامل شود و الا باید جواب مطابق با سوال نباشد در نتیجه باید بگوییم آیه مفهوم ندارد.
مرحوم نائینی در فواد الاصول در اين زمينه كلامي دارند كه در جلسه بعد ذكر خواهد شد.