درس خارج اصول استاد رضازاده
92/12/07
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: حجیت
ظن/خبر واحد/اصولی بودن بحث از حجیت خبر واحد
مقدمه سوم:
آیا بحث از حجیت خبر واحد از مسائل علم اصول می باشد یا نه؟
از کلمات علما استفاده می شود که بحث از حجیت خبر واحد از مسائل علم اصول بلکه از اهم مسائل علم اصول می باشد و تمامیت و عدم تمامیت دلیل انسداد مترتب بر حجیت خبر واحد یا عدم حجیت خبر واحد می باشد چرا که اگر خبر واحد حجت باشد دلیل انسداد تمام نخواهد بود زیرا باب علمی باز است اما اگر حجیت خبر واحد ثابت نشود باب علمی منسد خواهد بود و عمده مقدمه دلیل انسداد محقق خواهد شد.
منتقی الاصول می فرمایند شکی نیست که بحث از حجیت خبر واحد از مسائل علم اصول است و انما الاشکال در معیار اصولی بودن یک مساله می باشد یعنی باید ضابط مساله اصولی بگونه ای باشد که شامل خبر واحد بشود بلکه می توان گفت از طرق معرفت صحت ضابط و یا سقمش این است که آیا این مساله را شامل می شود یا نه؟
کسانی که این مساله را داخل در مسائل علم اصول می دانند بعضی با سختی آن را داخل در مسائل علم اصول قرار داده اند و بعضی براحتی و علت آن هم اختلاف در موضوع علم اصول می باشد کسانی که موضوع علم اصول را ادله اربعه می دانند با زحمت بحث از حجیت خبر واحد را داخل در مسائل علم اصول می دانند اما کسانی که مانند مرحوم آخوند می فرمایند علم اصول موضوع خاصی ندارد براحتی این بحث را داخل در مباحث علم اصول قرار می دهند.
به عبارت دیگر هر علمی موضوعی دارد که از عوارض آن بحث می شود در اینجا هم اگر موضوع ادله اربعه باشد در تمام مسائل علم اصول باید از عوارض ادله اربعه بحث شود و بحث حجیت خبر واحد هم باید از عوارض ادله اربعه شود تا از مسائل علم اصول قرار گیرد.
یکی از کسانی که با زخمت این بحث را در مسائل علم اصول داخل کرده اند مرحوم صاحب فصول می باشد حیث قال:
«ان البحث فی حجیة الخبر یکون من الحجیة و الدلیلیته و معلوم ان البحث عن دلیلیة الدلیل بحث عن احواله».
ایشان موضوع علم اصول را ادله اربعه می دانند لذا باید بحث از حجیت خبر واحد هم از عوارض ادله اربعه باشد به این بیان که می فرمایند در این مساله ما بحث می کنیم که آیا خبر واحد حجت است یا نه دلیل است یا نه و وقتی که بحث از دلیلیت دلیل باشد بحث از عوارض و احوال آن دلیل می باشد.
در رسائل و کفایه این تکلف را رد کرده اند.
نص رسائل:
«لاحاجة الی تجشم دعوی ان البحث عن دلیلیة الدلیل بحث عن احوال الدلیل».
می فرمایند اصلا نیازی به این تکلفی که صاحب فصول مرتکب شده است نیست البته مرحوم شیخ دلیلش را بیان نمی کنند.
اما مرحوم آخوند در کفایه این تکلف را با دلیل رد می کنند.
نصه:
« ضرورة أن البحث في المسألة ليس عن دليلية الادلة، بل عن حجية الخبر الحاكي عنها».[1]
می فرمایند این تکلف صاحب فصول صحیح نیست زیرا در بحث حجیت خبر واحد بحث از دلیلیت دلیل نیست بلکه بحث از حجیت خبری که حاکی از ادله است نه از حجیت خود ادله.
مرحوم شیخ در رسائل با یک توجیه ویک تکلف بحث از حجیت خبر واحد را از مسائل علم اصول قرار می دهند.
نصه:
«فمرجع هذه المسألة إلى أن السنة - أعني قول الحجة أو فعله أو تقريره - هل تثبت بخبر الواحد أم لا تثبت إلا بما يفيد القطع من التواتر والقرينة؟ ومن هنا يتضح دخولها في مسائل أصول الفقه الباحثة عن أحوال الأدلة».[2]
می فرمایند سنت که قول و فعل و تقریر معصوم است با تواتر و قرینه قطعیه ثابت می شود در حجیت خبر واحد هم بحث می کنیم که این سنت بوسیله خبر واحد ثابت می شود یا نه؟ در نتیجه بحث ما از ثبوت و عدم ثبوت سنت می باشد و ثبوت و عدم ثوبت از عوارض سنت می باشد که از ادله اربعه می باشد.
التقریر العربی
مقدمة الثالثة: هل تکون هذه المسئلة من مسائل الاصولیة ام لا؟ المستفاد من کلمات الاکابر انها من اهم مسائل الاصولیة، و تمامیة دلیل الانسداد و عدمها مبتنئة علی هذه المسئلة اذ باثبات حجیة خبر الواحد ینسد باب الانسداد، و بعدمها تتم اقوی مقدماته.
ثم ان توجیه الذی ذکره صاحب الفصول لادخال مسئلة خبر الواحد فی مسائل علم الاصول عبارة:
عن «ان البحث فی حجیة الخبر یکون من الحجیة و الدلیلیته و معلوم ان البحث عن دلیلیة الدلیل بحث عن احواله».
و رده فی الرسائل بلادلیل نصه: «لاحاجة الی تجشم دعوی ان البحث عن دلیلیة الدلیل بحث عن احوال الدلیل».
و رده صاحب الکفایة مع الدلیل نصه: « ضرورة أن البحث في المسألة ليس عن دليلية الادلة، بل عن حجية الخبر الحاكي عنها».[3]
و اما توجیه صاحب الرسائل لادخال المسئلة فی مسائل الاصول نصه: «فمرجع هذه المسألة إلى أن السنة - أعني قول الحجة أو فعله أو تقريره - هل تثبت بخبر الواحد أم لا تثبت إلا بما يفيد القطع من التواتر والقرينة؟ ومن هنا يتضح دخولها في مسائل أصول الفقه الباحثة عن أحوال الأدلة».[4]
مقدمه سوم:
آیا بحث از حجیت خبر واحد از مسائل علم اصول می باشد یا نه؟
از کلمات علما استفاده می شود که بحث از حجیت خبر واحد از مسائل علم اصول بلکه از اهم مسائل علم اصول می باشد و تمامیت و عدم تمامیت دلیل انسداد مترتب بر حجیت خبر واحد یا عدم حجیت خبر واحد می باشد چرا که اگر خبر واحد حجت باشد دلیل انسداد تمام نخواهد بود زیرا باب علمی باز است اما اگر حجیت خبر واحد ثابت نشود باب علمی منسد خواهد بود و عمده مقدمه دلیل انسداد محقق خواهد شد.
منتقی الاصول می فرمایند شکی نیست که بحث از حجیت خبر واحد از مسائل علم اصول است و انما الاشکال در معیار اصولی بودن یک مساله می باشد یعنی باید ضابط مساله اصولی بگونه ای باشد که شامل خبر واحد بشود بلکه می توان گفت از طرق معرفت صحت ضابط و یا سقمش این است که آیا این مساله را شامل می شود یا نه؟
کسانی که این مساله را داخل در مسائل علم اصول می دانند بعضی با سختی آن را داخل در مسائل علم اصول قرار داده اند و بعضی براحتی و علت آن هم اختلاف در موضوع علم اصول می باشد کسانی که موضوع علم اصول را ادله اربعه می دانند با زحمت بحث از حجیت خبر واحد را داخل در مسائل علم اصول می دانند اما کسانی که مانند مرحوم آخوند می فرمایند علم اصول موضوع خاصی ندارد براحتی این بحث را داخل در مباحث علم اصول قرار می دهند.
به عبارت دیگر هر علمی موضوعی دارد که از عوارض آن بحث می شود در اینجا هم اگر موضوع ادله اربعه باشد در تمام مسائل علم اصول باید از عوارض ادله اربعه بحث شود و بحث حجیت خبر واحد هم باید از عوارض ادله اربعه شود تا از مسائل علم اصول قرار گیرد.
یکی از کسانی که با زخمت این بحث را در مسائل علم اصول داخل کرده اند مرحوم صاحب فصول می باشد حیث قال:
«ان البحث فی حجیة الخبر یکون من الحجیة و الدلیلیته و معلوم ان البحث عن دلیلیة الدلیل بحث عن احواله».
ایشان موضوع علم اصول را ادله اربعه می دانند لذا باید بحث از حجیت خبر واحد هم از عوارض ادله اربعه باشد به این بیان که می فرمایند در این مساله ما بحث می کنیم که آیا خبر واحد حجت است یا نه دلیل است یا نه و وقتی که بحث از دلیلیت دلیل باشد بحث از عوارض و احوال آن دلیل می باشد.
در رسائل و کفایه این تکلف را رد کرده اند.
نص رسائل:
«لاحاجة الی تجشم دعوی ان البحث عن دلیلیة الدلیل بحث عن احوال الدلیل».
می فرمایند اصلا نیازی به این تکلفی که صاحب فصول مرتکب شده است نیست البته مرحوم شیخ دلیلش را بیان نمی کنند.
اما مرحوم آخوند در کفایه این تکلف را با دلیل رد می کنند.
نصه:
« ضرورة أن البحث في المسألة ليس عن دليلية الادلة، بل عن حجية الخبر الحاكي عنها».[1]
می فرمایند این تکلف صاحب فصول صحیح نیست زیرا در بحث حجیت خبر واحد بحث از دلیلیت دلیل نیست بلکه بحث از حجیت خبری که حاکی از ادله است نه از حجیت خود ادله.
مرحوم شیخ در رسائل با یک توجیه ویک تکلف بحث از حجیت خبر واحد را از مسائل علم اصول قرار می دهند.
نصه:
«فمرجع هذه المسألة إلى أن السنة - أعني قول الحجة أو فعله أو تقريره - هل تثبت بخبر الواحد أم لا تثبت إلا بما يفيد القطع من التواتر والقرينة؟ ومن هنا يتضح دخولها في مسائل أصول الفقه الباحثة عن أحوال الأدلة».[2]
می فرمایند سنت که قول و فعل و تقریر معصوم است با تواتر و قرینه قطعیه ثابت می شود در حجیت خبر واحد هم بحث می کنیم که این سنت بوسیله خبر واحد ثابت می شود یا نه؟ در نتیجه بحث ما از ثبوت و عدم ثبوت سنت می باشد و ثبوت و عدم ثوبت از عوارض سنت می باشد که از ادله اربعه می باشد.
التقریر العربی
مقدمة الثالثة: هل تکون هذه المسئلة من مسائل الاصولیة ام لا؟ المستفاد من کلمات الاکابر انها من اهم مسائل الاصولیة، و تمامیة دلیل الانسداد و عدمها مبتنئة علی هذه المسئلة اذ باثبات حجیة خبر الواحد ینسد باب الانسداد، و بعدمها تتم اقوی مقدماته.
ثم ان توجیه الذی ذکره صاحب الفصول لادخال مسئلة خبر الواحد فی مسائل علم الاصول عبارة:
عن «ان البحث فی حجیة الخبر یکون من الحجیة و الدلیلیته و معلوم ان البحث عن دلیلیة الدلیل بحث عن احواله».
و رده فی الرسائل بلادلیل نصه: «لاحاجة الی تجشم دعوی ان البحث عن دلیلیة الدلیل بحث عن احوال الدلیل».
و رده صاحب الکفایة مع الدلیل نصه: « ضرورة أن البحث في المسألة ليس عن دليلية الادلة، بل عن حجية الخبر الحاكي عنها».[3]
و اما توجیه صاحب الرسائل لادخال المسئلة فی مسائل الاصول نصه: «فمرجع هذه المسألة إلى أن السنة - أعني قول الحجة أو فعله أو تقريره - هل تثبت بخبر الواحد أم لا تثبت إلا بما يفيد القطع من التواتر والقرينة؟ ومن هنا يتضح دخولها في مسائل أصول الفقه الباحثة عن أحوال الأدلة».[4]
