درس خارج اصول استاد رضازاده
92/01/31
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: خلاصه
خلاصه آنچه در بحث ظن گفته شد:
- رد محقق اصفهانی و اشکال ایشان بر آنچه که کفایه به عنوان موضوع برای مقصد ششم بیان کردند و عدم انطباق آنچه مرحوم آخوند ذکر کردند در اول مبحث قطع بر این موضوع، ایشان دو تقسیم بیان کردند یکی ثنائی و یکی ثلاثی و محقق اصفهانی فرمودند هیچ کدام از این دو تقسیم منطبق بر موضوع این مبحث نیست.
- ظن علی الحکومة معنایش تبعیض احتیاط در دائره مظنونات است نه اینکه معنایش حجیت ظن عقلا باشد چون عقل حکمی ندارد.
- منشا اختلاف در دلیل انسداد که آیا حجیت ظن علی الکشف می باشد یا علی الحکمة می باشد مقدمه سوم از مقدمات انسداد بود وحاصل این شد که در کشف حجیت غیر قطع منحصر به جعل شرعی می باشد نهایت کاشف یا دلیل خاص است و یا مقدمات انسداد.
- بیان ادله ثلاثه بر عدم اقتضاء حجیت برای ظن سقوطا و ثبوتا کما عن المشکینی یعنی ظن اقتضاء حجیت را ندارد نه در مقام اثبات تکلیف و نه در مقام سقوط تکلیف.
- نسبت تفصیل بین ثبوت و سقوط به محقق خونساری، ثابت نیست.
- رد ادعای اتفاق بر لزوم دفع ضرر اخروی بخاطر وجود مخالف.
- حجیت امارات غیر علمیه، مثل قطع ذاتی آنها نیست بلکه به جعل شرعی می باشد هم در مقام ثبوت تکلیف و هم در مقام امتثال و سقوط تکلیف بلکه نیاز به حجیت شرعیه دارند ثبوتا و سقوطا
- امکان ذاتی چیزی بود که به حسب ذات خودش ممکن بود و محال نبود و امکان وقوعی چیزی بود که مستلزم محال نبود.
- امکانی که محل کلام بود که گفتیم حجیت ظن امکان دارد یا نه؟ این امکان یا امکان وقوعی بود که مشهور به آن قائل شدند و یا امکان ذاتی بود که محقق ایروانی و اصفهانی قائل شدند و یا امکان به معنای احتمال بود که مرحوم امام قائل شدند.
- دلیل بر امکان وقوعی سه امر بود 1- آنچه مشهور فرمودند 2- آنچه صاحب رسائل فرمودند 3- آنچه که کفایه فرمودند که دلیل، وقوع حجیت ظن در خارج می باشد.
- رد دلیل مشهور بوسیله کلام رسائل و کلام کفایه و رد ایراد رسائل که محقق ایروانی فرمودند.
- رد دلیل شیخ در رسائل با چهار بیان که سومش در کفایه بود و چهارمش را مرحوم نائینی فرمودند.
- توجیه مرحوم آقای خوئی به نسبه با دلیل مرحوم شیخ و رد توجیه آقای خوئی به اینکه" این توجیه خلاف ظاهر رسائل می باشد.
- رد اشکال آقای خوئی بر تقسیم نائینی در مورد امکان، به امکان تکوینی و امکان تشریعی
- مختار ما عدم تمامیت دلیل شیخ در ما نحن فیه بر امکان وقوعی است.
- رد محقق ایروانی بر دلیل صاحب کفایه و رد ایراد محقق ایروانی بر کلام صاحب کفایه.
- انوار ج 1 فرمودند امکانی که مرکز بحث در باب ظن و حجیتش می باشد به معنای احتمال می باشد نه امکان وقوعی و امکان ذاتی و عنوان بحث را هم ایشان تغییر دادند و گفتیم این بیان هم مخدوش می باشد.
- محقق ایروانی فرمودند کلام شیخ الرئیس« كلّ ما قرع سمعك من الغرائب فذره في بقعة الإمكان...» یک دستور اخلاقی است و منظورشان از فذره فی بقعة الامکان ایجاد احتمال نمی باشد بلکه اظهار احتمالی است که در نفس ما پیدا شده است.
- محقق ایروانی فرمودند امکانی که مرکز بحث است امکان ذاتی است و ما این کلام را رد کردیم.
- محل نزاع طبق مختار خود ما امکان وقوعی می باشد کما عن المشهور.
- مختار ما این شد که عنوان بحث در مبحث ظن همان عنوان متداول است که امکان تعبد به ظن می باشد نه آنچه انوار و تبیان فرمودند.
العنوان: الخلاصة
- رد محقق الاصفهانی علی ما جعله الکفایة موضوعا لمقصد السادس-طریق المعتبر- و عدم انطباق تقسمین اللذین ذکرهما صاحب الکافیة فی اول القطع علی هذا الموضوع.
- الظن علی الحکومة معناه تبعیض الاحتیاط فی دائرة المظنونات لعدم حکم للعقل.
- منشا الاختلاف فی نتیجة دلیل الانسداد و انها علی الکشف او الحکومة، انما هو مقدمة الثالثة من المقدمات الانسداد و انحصار حجیة غیر القطع بالجعل الشرعی سواء کان الکاشف دلیل خاص او مقدمات الانسداد علی الکشف.
- بیان ادلة الثلاثة علی عدم اقتضاء الحجیة فی الظن سقوطا و ثبوتا عن المشکینی.
- نسبة التفصیل بین الثبوت و السقوط الی الخونساری غیر ثابت علی المختار.
- رد ادعاء الاتفاق علی لزوم دفع الضرر الاخروی لوجود المخالف.
- حجیة الامارات الغیر العلمیة لیست ذاتیة لها مثل القطع بل یحتاج الی الجعل الشرعی ثبوتا و سقوطا علی المختار.
- امکان الذاتی: ما کان بحسب ذاته ممکنا و الوقوعی: ما لا یکون مستلزما للمحال.
- امکان الذی کان محل الکلام وقوعی علی المعروف و ذاتی عند الایروانی و الاصفهانی و احتمال عند الانوار.
- الدلیل علی الوقوعی ثلاثة 1- ما عن المشهور 2- ما عن صاحب الرسائل 3- ما عن صاحب الکفایة
- رد دلیل المشهور: 1- بما فی الرسائل 2- بما فی الکفایة و رد، رد الشیخ، محقق العراقی
- رد دلیل الشیخ: 1- 2- 3- کفایة 4- نائینی.
- توجیه السید الخوئی دلیل الشیخ و رد هذا التوجیه علی المختار و انه خلاف ظاهر الرسائل.
- رد اشکال السید الخوئی علی تقسیم النائینی الامکان الی التشریعی و التکوینی علی المختار.
- المختار عدم تمامیت دلیل الشیخ علی الامکان الوقوعی فی المقام.
- رد محقق الایروانی دلیل صاحب الکفایة و رد هذا الرد علی المختار.
- انوار: 1- ان الامکان بمعنی الاحتمال 2- تغییر عنوان البحث- و رده علی المختار.
- محقق الایروانی: کلام شیخ الرئیس، دستور اخلاقی و مراده اظهار الاحتمال.
- محقق الایروانی: ان الامکان المبحث، ذاتی و رده علی المختار.
- محل النزاع هو الامکان الوقوعی علی المختار کما هو المعروف.
- و المختار هو عنوان المبحث ما هو المعروف ای«امکان التعبد بالظن».
