< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد رضازاده

91/08/08

بسم الله الرحمن الرحیم

 موضوع: قول دوم
 قول دوم این بود که قطع به حکم نمی تواند موضوع حکم ضد خودش قرار بگیرد زیرا موجب تنافی در مبدا و منتهی می شود تنافی در مبدا در جلسه قبل توضیح داده شد اما تنافی در منتهی:
 تنافی در منتهی
 مراد از منتهی مرحله امتثال می شود اگر قطع به حکمی موضوع حکم ضد حکم خودش قرار بگیرد معنایش این است که عمل واحد برای مکلف واحد در آن واحد هم حرام است و هم واجب و امتثال چنین تکلیفی ممکن نیست و قدرت بر امتثال آن وجود ندارد لذا ممکن نیست شارع حکیم قطع به حکم را موضوع ضد آن حکم قرار دهد محاضرات ج 2 ص 256 و ج 4 ص 289
 اشکال:
 مرحوم آقای فاضل در تبیان ج 3 ص 53 بر این بیان اشکال کرده اند و می فرمایند ما قبول داریم در منتهی و مقام امتثال چنین مشکلی برای مکلف بوجود می آید و قدرت بر امتثال ندارد ولی اینکه شما فرمودید این مشکل مکلف باعث می شود که شارع هم نمی تواند این قطع را موضوع حکم ضد حکم خودش قرار ندهد مورد قبول ما نیست یعنی مشکل مکلف در مقام امتثال، مانع جعل شارع نیست چرا که محال در مقام امتثال موجب نمی شود که در مقام جعل، امر به محال صورت بگیرد و آنچه برای شارع جایز نیست امر به محال است چون شارع حکیم است و باید دستوراتش مطابق حکمت باشد و مولای حکیم هیچ گاه امر به محال نمی کند.
 و فیه:
 کرارا گفتیم اگر چه مشکل مقام امتثال در همه جا به مقام جعل سرایت نمی کند و جلوی جعل را نمی گیرد اما از طرفی این مشکل هر چه باشد چه مانع جعل مولی بشود یا نشود، موجب انبعاث مکلف نخواهد بود و گفتیم که بعث و انبعاث متضایفان هستند وقتی که انبعاث مکلف ممکن نباشد بعث مکلف هم ممکن نیست نتیجه این که اگر چه مشکل در مقام امتثال در ما نحن فیه، موجب امر به محال در مقام جعل نشود اما موجب می شود انبعاث مکلف ممکن نباشد وقتی انبعاث ممکن نبود بعث مکلف هم ممکن نخواهد بود.
 بعبارة اخری در جلسه 30/7 دو تعریف برای تکلیف بیان شد در یک تعریف امکان داعویت مقوم تکلیف بود و طبق تعریف دیگر، امکان داعویت لازمه تکلیف بود حال در وقتی که تکلیفی امکان داعویت برای مکلف نداشته باشد -بخاطر اشکالی که در مقام امتثال لازم می آید- اینگونه تکلیفی لغو است زیرا فلسفه تکلیف این است که مکلف عمل را انجام دهد و داعی مکلف بر انجام عمل باشد حال اگر تکلف باشد و داعی نباشد این تکلیف لغو خواهد بود.
 نتیجه اینکه اگر ما بگوییم قطع به حکمی در موضوع ضد حکم خودش قرار می گیرد مشکل اجتماع ضدین که مرحوم آخوند فرمودند وجود ندارد زیرا از دو جهت بین احکام تضاد نیست ولی اشکالی در مقام جعل و امتثال وجود دارد چرا که در مقام جعل نمی شود شیء واحد هم محبوب مولی باشد و هم مبغوض مولی و در مقام امتثال هم مکلف نمی تواند هم حرمت را امتثال کند و هم وجوب را.
 قول سوم:
 قول سوم این بود که قطع نمی تواند موضوع حکم ضد خودش قرار بگیرد زیرا اگر قطعی موضوع ضد حکم خودش قرار بگیرد معنایش این است که شارع مقدس این قطع را موضوع قرار داده است برای حکمی که آن حکم جلوی کاشفیت و طریقیت قطع را می گیرد و برگشت این کلام به این است که شارع مقدس در کاشفیت قطع دخالت کند در حالیکه گفتیم کاشفیت قطع ذاتی آن می باشد و هیچ کسی نمی تواند نفیا واثباتا در حجیت و کاشفیت قطع دخالت کند مثلا وقتی که من قطع به وجوب نماز جمعه دارم اگر این موضوع حکم دیگری نباشد با این قطع من وجوب را می بینیم حال اگر این قطع، موضوع حکم ضد خودش قرار بگیرد مانند حرمت، لازمه آن این است که دست از وجوب برداریم و حکم به حرمت کنیم در حالیکه با قطع به وجوب، من به وجوب نماز جمعه رسیده ام و قطع من کاشف از وجوب بوده است.
 العنوان: صورة الثانیة
 و المراد من التنافی فی المنتهی هو مرحلة الامتثال حیث لایقدر المکلف علی امتثال الوجوب و الحرمة المجعولین لفعل واحد فی زمن واحد. محاضرات ج 2 ص 256 و ج 4 ص 289
 و اورد علیه تبیان ج 3 ص 53 بان عروض المحال فی مقام الامتثال لایوجب الامر بالمحال فلا مانع من الجعل من قبل المولی لانه لیس من الامر بالمحال المخالف لحمکة المولی.
 و فیه:
 ان مشکل مقام الامتثال و ان لایسری الی مقام الجعل و لکن لایوجب صحة جعل المولی فی المقام لما تقدم من ان البعث و الانبعاث متضایفان ومتکافئان قوة و فعلا فلا وجه للبعث من المولی الحکیم العالم عند عدم امکان الانبعاث و بعبارة اخری تقدم تقوّم التکلیف او تلازمه مع امکان الداعویة و عند عدم امکان الدعوة من قبل التکلیف مثل المقام یکون التکلیف لغوا.
 و الحاصل انه و ان لم یکن من ناحیة نفس الاحکام مانع من اخذ القطع فی موضوع الضد لعدم تضاد الاصطلاحی بین الاحکام و لکن من ناحیة المبدء و المنتهی یکون المانع موجودا فلایقع فی موضوع حکم الضد.
 اما القول الثالث عدم الجواز لان معناه جعل حکم رادع و مانع عن کاشفیة القطع و طریقته-

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo