موضوع: اشکال بر تقسيم مرحوم آخوند

 مرحوم آخوند از مقسم رسائل بخاطر اینکه بعضی از افراد داخل در اقسام هستند اما داخل در مقسم نیستند عدول کردند:

 اشکال بر تقسیم مرحوم آخوند رحمة الله علیه

 بر این عدول مرحوم آخوند اشکال شده است به این بیان که مراد به مقسم یا مقسم است فی المجمله یعنی نسبت به اکثر افراد می باشد و خروج یک فرد یا دو فرد مانعی ندارد و یا اینکه مقسم حقیقی است یعنی نباید حتی یک مورد هم از اقسام از مقسم خارج باشد بر هر دو تقدیر عدول شما از مقسم جناب شیخ صحیح نیست.

 اما بنابر تقدیر اول صحیح نیست زیرا اگرچه ظهور مکلف ملتفت در تکلیف فعلی و منجز است و آن فردی که برائت عقلیه جاری می کند داخل در این مکلف نیست اما فرض این است که مقسم باید فی الجمله مقسم باشد یعنی همین مقدار که اکثر اقسام در تحت مقسم داخل باشد کافی است و تقسیم صحیح است و مواردی که در اقسام بیان می شود اکثر آنها داخل در مکلف فعلی می باشند پس نباید از مقسم شیخ عدول صورت می گرفت.

 اما بنابر تقدیر دوم باز هم عدول صحیح نیست زیرا بالغ و عاقل هم که مقسم شما می باشد تمام اقسام و همه موارد در تحت این عنوان داخل نیست بعضی موارد وجود دارد که در عین اینکه در تحت اقسام می باشد اما بالغ و عاقل بر آنها صدق نمی کند پس مقسم شما هم حقیقی نیست.

 توضیح مطلب

 شخصی که بالغ نیست اما نزدیک به بلوغ می باشد که از آن تبعبیر به صبی مراهق می شود اگر این شخص شک کرد که آیا بالغ شده است تا وظیفه اش عمل به تکالیف باشد یا بالغ نشده است در این صورت وظیفه این شخص این است که استصحاب عدم بلوغ جاری می کند یا استصحاب بقاء صغر خود را جاری می سازد در این صورت این شخص به استصحاب عمل می کند پس داخل در اقسام است اما بالغ نیست و از مقسم خارج است(حاشیه مرحوم مشکینی ص 4).

 و همچنین کسی که یقین دارد بالغ نیست اگر شک کند که آیا بعضی از تکالیف عقلیة بر او لازم است یا نه مثل معرفة الله در این صورت وظیفه او این است که به دنبال این واجب برود و معرفة الله را تحصیل کند در حالیکه یقین دارد بالغ نیست و یا اگر شک کند بعضی از محرمات عقلیه مانند کشتن یک مومن بر او حرام است یا نه؟ باید اجتناب کند در حالیکه بالغ نیست پس در حالیکه قطع به عدم بلوغ دارد اگر شک کرد در وجوب معرفة الله یا حرمت قتل مومن بر او تحصیل معرفة الله واجب است و قتل مومن هم جایز نیست اگر قطع دار د به قطعش عمل می کند اگر ظن دارد به ظنش عمل می کند و اگر شک دارد به اصول عملیه مراجعه می کند(وقایة الاذهان نجفی ص 438).

 و لذا بعضی از بزرگان مثل مرحوم نجفی در وقایة در ص 438 مقسم دیگری بیان می کنند تا این اشکالات وارد نباشد می فرمایند:

 «فالاولی ان یکون المقسم من کان معرضا للتکلیف»

 با این مقسم آن دو موردی هم که اشکال شد داخل در مقسم خواهند بود.