موضوع: بداء

فائدة:

 آیا می شود درباره آیات قرآن همان سخنی را گفت که درباره روایات گفتیم در مورد روایات گفته شد که روایات اگر چه اثباتا در زمانها و مکانها مختلف و از گویندگان متعدد صادر شده است اما ثبوتا همه در یک زمان و کأن از یک متکلم صادر شده است که این مطلب را از روایات متعدد استفاده کردیم حال آیا این مطلب را در مورد آیات قرآن نیز می توان قائل شد چرا که سوره قدر ظاهرش این است که تمام قرآن ثبوتا در یک شب و به صورت دفعی بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نازل شده است اگر چه در مقام اثبات نزول قرآن بیست و چند سال به طول انجامیده است پس بنابر این اینکه گاهی گفته می شود که سوره مکی چون نزولش مقدم بر سوره مدنی است،نمی تواند ناسخ مدنی باشد،صحیح نیست زیرا اگر چه این دو اثباتا زمانشان متفاوت بوده است اما سوره مکی و مدنی ثبوتا زمانشان یکی می باشد.

 بر فرض اینکه سوره قدر هم دلالت بر نزول دفعی نداشت باز هم به حکم روایات می توان ادعا کرد که تمام آیات در یک زمان صادر شده است زیرا علت اینکه مضمون روایات این بود که همه روایات در یک زمان ثبوتا بیان شده است این بود که همه روایات برمی گردند به وحی آسمانی لذا ثبوتا در یک زمان می باشند همین دلیل در آیات قرآن نیز موجود می باشد زیرا بطریق اولی آیات قرآن به وحی بر می گردند.

 پس به دو دلیل این مطلب در آیات قرآن قابل اثبات می باشد یکی سوره قدر و دیگری اولویت.

اما بداء

 در ملحقات سه موضوع بحث می شود 1- ثمره نسخ و تخصیص 2- نسخ 3- بداء

 بحث در بداء مانند نسخ قهرا در سه مقام خواهد بود.

 1- تعریف بدا لغة و اصطلاحا

 2- بداء ممکن است یا نه، واقع شده است یا نه؟

 3- فرق بین بدا و نسخ که قبلا در بحث نسخ بیان شد.

اما تعریف بدا لغةً

 «لسان العرب» ج 1 ص 347: «بدا الشیئ یبدو بدواً... ظهر و اَبدیته انا: اظهرته و بداوة الامر: اول ما یبدو منه... و قیل للبادیة بادیة لبروزها و ظهورها.

و البداء استصواب شیئ علم بعد ان لم یعلم و ذلک علی الله غیرجائز».

 نتیجه اینکه بداء لغة به معنای ظهور می باشد.

اما اصطلاحا:

  آنچه از کفایه و غیرش استفاده می شود این است که ابداء الله به معنای اظهاره ما خفی علی غیره چیزی که برای مردم پوشیده است را خداوند متعال اظهار کند.

مقام دوم:

 امکان و عدم امکان بداء

 به عامه نسبت داده شده است که بدا برای خداوند ممکن نیست زیرا مستلزم جهل می باشد زیرا بدا یعنی ظاهر شدن امر مخفی و چیزی بر خدا مخفی نیست تا بر او آشکار شود لذا به شیعه نسبت داده اند که چون قائل به بدا می باشد پس قائل است که خداوند متعال العیاذ بالله- جاهل است.

 اما شیعه قائل به بدا می باشد بخاطر تواتر روایات باب بداء در عین حالیکه ملتزم است به اینکه نسبت دادن جهل به خداوند متعال محال است و علت اینکه اهل سنت چنین نسبتی را به شیعه می دهند بخاطر اینکه مراد شیعه از بداء را نفهمیده اند.

 زیرا بدا در مورد خداوند به معنای اظهار ما خفی علی الغیر می باشد چیزی که برای خدا پوشیده نیست و برای غیرش پوشیده است اگر خدا اظهار کند بدا نامیده می شود و مفاد روایات نیز همین می باشد.

 بلکه بعضی فرموده اند التزام به بدا اثر بسار مهمی دارد چرا که موجب خواهد شد انسان در زمانی که مبتلی به بلاها شده است توجه به خداوند متعال پیدا کند واز حل مشکلش ناامید نشود.

 مرحوم آقای خوئی در مصباح الاصول می فرمایند:

«ان القول بالبداء موجب توجه العبد الی الله تعالی و تضرعه الیه و طلب اجابة دعائه....»

 محقق نائینی نیز در اجود ج 2 ص 513 می فرمایند:

«و اما البداء فی التکوینیات فهو مما تواترت به الاخبار، فلابد من التسلیم لها و التصدیق به و اما معرفة حقیقته فهی خارجة عن حد عقولنا...»

 نکته اضافه ای که ایشان فرموده اند این است که عقل ما واقع بدا را درک نمی کند.

اما روایات:

 1- رواها عنایة ج 2 ص 340 عن الوافی باب البداء «عمرو بن عثمان الجهنی عن الی عبدالله علیه السلام قال: ان الله لم یبد له من جهل»

  2- المصدر «ابن سنان عن ابی عبدالله علیه السلام قال: ما بدا لله فی شیئ الا کان فی علمه قبل ان یبدو له»

 3- المصدر:« لو علم الناس ما فی القول فی البداء من الاجر مافتروا عن الکلام فیه» یعنی تأملی در قبول بدا نمی کردند.

 روایت اول با روایت دوم مفادشان موافق است با تعریفی اولی که برای بدا ا ذکر کردیم که بدا اظهار ما خفی علی الغیر می باشد.

 روایت سوم مفادش موافق با آنچه که از مصباح نقل کردیم می باشد که فوائد عظیمی در بدا است.

مختار ما این است که ما در حالیکه بداء را قبول داریم می گوییم لازمه آن نسبت جهل دادن به خداوند متعال نیست و آنچه که اهل سنت به شیعه نسبت می دهند افتراء می باشد زیرا مقصود شیعه را از بداء نفهمیده اند.